معماری بدون دود: حذف سوخت های فسیلی از طراحی ساختمانی

معماری بدون دود: حذف سوخت های فسیلی از طراحی ساختمانی

در عصر تغییرات اقلیمی، معماری دیگر نمی تواند بی تفاوت نسبت به منشا انرژی مصرفی اش باقی بماند. گرمایش جهانی، آلودگی هوا و وابستگی خطرناک به منابع محدود فسیلی، طراحان و مهندسان را به سوی معماری بدون دود سوق داده است؛ رویکردی که در آن، ساختمان ها بدون اتکا به سوخت های فسیلی طراحی می شوند و به طور کامل با انرژی های تجدیدپذیر کار می کنند.

سهم بخش ساختمان از انتشار گازهای گلخانه ای جهانی حدود ۳۹٪ است، که بخش عمده آن از گرمایش، سرمایش، و مصرف انرژی الکتریکی ناشی از سوخت های فسیلی حاصل می شود (IEA, 2023). بنابراین، هر ساختمان که بدون گاز، نفت یا زغال سنگ طراحی و اجرا شود، گامی جدی در کاهش ردپای کربن شهرها به شمار می رود.

معماری بدون دود به دنبال جایگزینی منابع گرمایی و برقی فسیلی با انرژی های تجدیدپذیر است. برای نمونه، استفاده از پمپ های حرارتی هوا به هوا یا زمین گرمایی برای گرمایش و سرمایش، بهره گیری از پنل های خورشیدی فتوولتائیک و حرارتی، و طراحی ساختمان هایی با مصرف انرژی بسیار پایین (nZEB) از اصول اساسی این رویکرد هستند.

در کشورهای اسکاندیناوی، به ویژه نروژ، بسیاری از خانه های جدید کاملا بدون گاز طراحی می شوند. پروژه هایی نظیر Powerhouse Brattørkaia در تروندهایم، یک نمونه پیشرفته از ساختمانی است که نه تنها بدون سوخت فسیلی کار می کند، بلکه انرژی بیشتری تولید می کند تا مصرف (plus-energy building) (Snøhetta, 2021).

در ایران، با وجود آفتاب فراوان و ظرفیت های بالقوه، همچنان بیش از ۹۰٪ ساختمان ها به گاز طبیعی برای گرمایش وابسته اند. این در حالی است که بحران کمبود گاز در زمستان، نشانه ای از ضرورت بازنگری اساسی در منابع تامین انرژی ساختمان هاست. حرکت به سوی معماری بدون دود در ایران نیازمند توسعه سیاست های تشویقی، حمایت از صنعت تجهیزات تجدیدپذیر، و طراحی های بومی شده با مصرف انرژی بسیار پایین است.

مزیت دیگر این رویکرد، نه تنها کاهش انتشار کربن، بلکه بهبود کیفیت هوا، کاهش آلاینده های خانگی، و افزایش امنیت انرژی در سطح خانوار و شهر است. ساختمان بدون دود، بنایی سالم تر، مستقل تر و هم راستا با آینده ای کم کربن است.