سندرم آدم قوی؛ وقتی قوی بودن سلامت روانت را می بلعد

 «باید قوی باشم»، «گریه کردن نشونه ضعفه»، «نباید کسی بفهمه حالم بده»... اگر این جملات برایتان آشناست، شاید شما هم درگیر «سندرم آدم قوی» باشید.

در ظاهر، قوی بودن یک ارزش مثبت است: آدم هایی که همیشه تکیه گاه اند، منطقی اند، بحران ها را مدیریت می کنند و کمتر شکایت می کنند. اما پشت این تصویر محکم، اغلب دنیایی از تنهایی، خستگی و فشار پنهان شده است. روان شناسی سلامت امروز به ما می گوید: ادامه دار بودن این نقش قوی بودن، می تواند به قیمت سلامت روان و حتی جسمتان تمام شود.

 سندرم آدم قوی یعنی چه؟

«Strong Person Syndrome» اصطلاحی غیررسمی اما پرکاربرد است که به الگوی روانی افرادی اشاره دارد که به طور مزمن احساس می کنند باید قوی، بی نقص، و قابل اتکا باقی بمانند، حتی به قیمت نادیده گرفتن نیازهای خود.

این افراد اغلب:

• ابراز ضعف، خستگی یا نیاز را نشانه شکست می دانند.
• در برابر کمک گرفتن مقاومت می کنند.
• نقش حامی را برای همه دارند، ولی خودشان تکیه گاهی ندارند.
• از درون خسته اند، اما همیشه لبخند می زنند.

قوی بودن اجباری، دشمن سلامت روان

تحقیقات در حوزه روانشناسی سلامت نشان داده اند که این الگوی شخصیتی می تواند منجر به مشکلات زیر شود:

• فرسودگی روانی و جسمانی (Burnout)
• افسردگی پنهان یا نقاب دار (Masked Depression)
• اضطراب مزمن، بی خوابی، اختلالات گوارشی و دردهای روان تنی
• ایزولاسیون عاطفی: ناتوانی در دریافت محبت و حمایت از دیگران
• خشم سرکوب شده و انفجارهای ناگهانی

 چرا بعضی ها «باید» قوی باشند؟

این الگو معمولا ریشه در تجربه های دوران کودکی دارد:

• کودکانی که زودتر از موعد نقش بزرگسال گرفته اند (مثل بچه های طلاق یا فرزندان اول خانواده های درگیر).
• افرادی که در خانواده هایی بزرگ شده اند که ابراز هیجان نشانه ضعف بوده.
• کودکانی که بابت احساساتشان شرم زده یا تنبیه شده اند.

در چنین بستری، کودک یاد می گیرد که: اگر قوی نباشم، دوست داشتنی نیستم. اگر کمک بخواهم، طرد می شوم.

درمان، از پذیرش آسیب پذیری شروع می شود

درمان «سندرم آدم قوی» نه به معنای ضعیف شدن، بلکه به معنای اجازه دادن به خود برای انسانی بودن است. در روان درمانی، این افراد می آموزند:

• آسیب پذیری قدرت است، نه ضعف.
• کمک گرفتن نشانه بلوغ روانی است.
• احساسات منفی، دشمن ما نیستند، راهنمای ما هستند.
• تنظیم هیجان (emotional regulation) و شفقت به خود، مهارت هایی آموختنی اند.

 اگر در اطرافتان «آدم های همیشه قوی» دارید...

مهربان تر باشید. به آن ها اجازه دهید بدون قضاوت، احساسات خود را بیان کنند. گاهی لازم است بگویید:
🔸 «نمی خواد همیشه قوی باشی.»
🔸 «اگه بخوای، منم می تونم تکیه گاهت باشم.»
🔸 «تو هم حق داری خسته و آسیب پذیر باشی.»

قوی بودن فضیلت است، اما قوی ماندن به قیمت له شدن، ظلم به خود است.
آدم قوی هم گاهی نیاز به گریه دارد، به نوازش، به تکیه کردن.
و این، نه ضعف است، نه شکست.
بلکه تجربه کامل و سالم انسان بودن است.

الهام سیاکالی

روانشناس سلامت