الزامات حکمرانی موثر در تامین مالی تولید: از سلامت نظام بانکی تا اقتدار بانک مرکزی

مقدمه
تامین مالی تولید، ستون فقرات رشد اقتصادی و اشتغال پایدار است. با این حال، تامین مالی تنها با تزریق منابع مالی میسر نیست، بلکه نیازمند حکمرانی اقتصادی سالم، ساختارمند و هماهنگ است که بتواند منابع را به درستی به سمت فعالیت های مولد سوق دهد (مرکز پژوهش های مجلس، 1401). در این راستا، چهار مولفه کلیدی به عنوان الزامات حکمرانی موثر شناسایی شده اند.

تحلیل مولفه های کلیدی

۱. هماهنگی بین سیاست های پولی و مالی
هماهنگی بین بانک مرکزی و سیاست مالی دولت شرط اساسی موفقیت در هدایت منابع به تولید است. کسری بودجه دولت، در صورتی که با استقراض مستقیم یا غیرمستقیم از بانک مرکزی جبران شود، موجب افزایش پایه پولی و بی ثباتی می شود (IMF, 2023). این عدم هماهنگی نه تنها تورم زا است بلکه باعث تضعیف قدرت بانک مرکزی در اعمال سیاست های هدفمند برای تامین مالی تولید می شود.
راهکار: تشکیل شورای هماهنگی سیاست های پولی و مالی با اختیارات الزام آور (مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، 1402).

۲. سلامت نظام بانکی
بانک های ناسالم با ترازنامه های ضعیف، کفایت سرمایه پایین و مطالبات معوق بالا قادر به ایفای نقش کارا در تامین مالی نیستند (بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1402). در چنین شرایطی منابع به جای تولید به سمت فعالیت های غیرمولد و رانتی منحرف می شود.
راهکار: اصلاح ساختار بانک ها، تقویت نظارت شرکتی، شفاف سازی دارایی ها و به کارگیری فناوری های هوشمند نظارتی (World Bank, 2022).

۳. اقتدار و استقلال بانک مرکزی
بانک مرکزی باید از نظر حقوقی، نهادی مستقل و از نظر سیاست گذاری مقتدر باشد تا بتواند نرخ سود، رشد نقدینگی و تخصیص منابع را کنترل کند (ابوالحسنی، 1403). بانک مرکزی ضعیف در برابر فشارهای بودجه ای دولت نمی تواند از مسیر تامین مالی تولید دفاع کند.
راهکار: تصویب نهایی قانون جدید بانک مرکزی با تاکید بر استقلال، پاسخگویی و شفافیت (بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1402).

۴. تنظیم گری و نظارت موثر
ضعف نظارت بر رفتار بانکی منجر به تخصیص نامطلوب منابع، فساد مالی و دور شدن از اهداف توسعه ای می شود. اجرای دقیق مقررات بین المللی مانند استانداردهای بازل ۳ و حسابرسی لحظه ای شرط بهینه سازی تامین مالی است (BIS, 2023).
راهکار: تقویت ساختار تنظیم گری، ایجاد سامانه هشدار زودهنگام و ارتقای شفافیت مالی بانک ها (World Bank, 2022).

نتیجه گیری

تامین مالی تولید نیازمند حکمرانی مالی یکپارچه، شفاف و مقتدر است. تنها در صورت تحقق هماهنگی بین سیاست های کلان، سلامت نظام بانکی، اقتدار بانک مرکزی و نظارت هوشمندانه، می توان منابع را به شکل پایدار و کارآمد به سمت تولید هدایت کرد.

منابع

• ابوالحسنی، اصغر. (1403). نشست اعتلای حکمرانی در سیاست های تامین مالی. موسسه آموزش عالی بانکداری ایران.
• بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. (1402). پیش نویس قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
• مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی. (1401). تحلیل چالش های ساختاری نظام بانکی و تاثیر آن بر تامین مالی تولید.
• مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری. (1402). سیاست نامه حکمرانی مالی در ایران.
• IMF. (2023). Monetary Policy and Fiscal Coordination in Emerging Markets. Washington, D.C.: International Monetary Fund.
• World Bank. (2022). Financial Sector Development in the MENA Region. Washington, D.C.: The World Bank.
• BIS. (2023). Basel III Monitoring Report. Basel: Bank for International Settlements.