بررسی عملکرد سد چمشیر بر مدیریت کمی و کیفی رودخانه از ابتدای آبگیری تا کنون
بررسی تاثیر سد چمشیر بر مدیریت و کنترل کمی و کیفی آب رودخانه
عملیات آبگیری سد چمشیر از اواخر دی ماه 1401 آغاز و در حال حاضر 27 ماه از آن میگذرد.در این مدت حجمی در حدود یک میلیارد و بیست میلیون مترمکعب آب از خروجی سد برای مصارف پایین دست رهاسازی شده است.عمده مصرف در پایین دست علاوه بر تامین حق آبه رودخانه ، برای رفع نیاز کشاورزان مناطق سردشت و زیدون تا هندیجان ، مصارف خانگی برای روستای قلعه گلاب و نیز غلبه بر معضل پس زدگی آب دریا در منطقه هندیجان بوده است.این میزان حجم خروجی به منزله خروج آب با دبی متوسط حدود 15 مترمکعب بر ثانیه بوده که به علت احداث این سد بر روی رودخانه زهره ، امکان مدیریت آن وجود داشت.به عبارتی در ایامی که نیازی برای آب مازاد وجود نداشت ، خروجی از سد بر روی اعداد 8 تا 10 مترمکعب بر ثانیه و در موارد اضطرار و حسب نیاز و اعلام مسئولین در مناطق پایین دست سد و در مواردی دبی های حدود 45 مترمکعب بر ثانیه نیز رها سازی گردید.این مهم در شرایطی اتفاق افتاده است که میزان دبی ورودی به مخزن سد در اکثر موارد کمتر از 7 مترمکعب بر ثانیه بود که حجم مازاد رها شده به لطف وجود سد و از مخزن سد تامین گردید.در حال حاضر حجمی در حدود 655 میلیون مترمکعب در مخزن سد وجود دارد که در حدود 28 درصد حجم کل مخزن(2300 میلیون مترمکعب) را شامل شده است.بررسی روند سیلابها و آورد رودخانه، احتمال وقوع سیلاب های با آورد یک میلیارد مترمکعب را بسیار محتمل می داند ضمن اینکه اساسا حجم مخزن بر اساس آورد متوسط سالیانه 7/1 میلیارد مترمکعبی رودخانه طراحی گردیده است.در صورت عدم احداث سد چمشیر ، حجم ذخیره شده فعلی نیز به صورت سیلاب از مسیر رودخانه عبور و وارد خلیج فارس میشد و دیگر امکان مدیریت این میزان آب ذخیره شده وجود نداشت.در این مدت و حسب نیازی که در پایین دست محل احداث سد چمشیر وجود داشت و در طی 8 مقطع زمانی ناپیوسته حجمی معادل 280 میلیون مکعب آب از خروجی سد رها سازی شد و این در حالی است که حجم ورودی به مخزن کمتر از 120 میلیون مترمکعب بود.اختلاف 160 میلیون مترمکعب آب رها شده از ذخیره مخزن صورت گرفت که موجب شد دبی آب تا حدود 50 مترمکعب بر ثانیه رها شود که ده برابر میزان دبی ورودی به مخزن در این ایام بود.در دبی های پایین دو مشکل به وجود می آید.اول اینکه ماهیت رودخانه زهره و وجود چشمه های با میزان EC بسیار بالا ولی در حجم کم که از اعماق نشات میگیرند در دبی های کم رودخانه غالب میشدند و لذا کیفیت آب عبوری به شدت پایین می آمد.دوم اینکه در دبی های پایین رودخانه زهره ، آب خلیج فارس د رمنطقه هندیجان دچار پس زدگی شده و وارد رودخانه میشد که علاوه بر شوری بسیار بالا ، باعث از بین رفتن و برجای ماندن املاح در زمینهای مجاور میشد.بخشی از این معضل در گذشته از طریق رهاسازی آب از مخزن شرب سد کوثر صورت میگرفت که غیرقابل توجیه و در موارد زیادی به علت حجم کم ذخیره آن سد ، امکان پذیر نبود.در مدت دو سال و سه ماهی که از آبگیری سد چمشیر گذشته است ، این سد اثرگذاری خود را در مدیریت کمی و کیفی آب رودخانه زهره و امکان کنترل سیلابها نشان داده و نقش تعدیل کنندگی خود را به خوبی نشان داده است.
