طراحی، ساخت و ارزیابی قابلیت اجرایی برنامه رایانه ای درمان شناختی رفتاری اختلال وسواس دوران کودکی

مقدمه: برنامه های درمانی رایانه ای یکی از شیوه های ارائه درمان های شناختی رفتاری هستند که دسترسی افراد جامعه را به درمان های روانشناختی افزایش می دهند و با هدف بهبود نقائص درمان های حضوری تولید می شوند. برنامه قهرمانان جزیره یک برنامه رایانه ای شناختی رفتاری است که برای درمان اختلال وسواس دوران کودکی طراحی شده است. این برنامه برای کودکان 8 تا 12 سال است که در طراحی و ساخت آن از ترکیبی از مولفه های چندرسانه ای مانند متن، تصویر، صوت، انیمیشن و فعالیت های تعاملی استفاده شده است. پروژه طراحی و ساخت این برنامه در 5 مرحله تعریف شده است. مرحله اول به طراحی و نوشتن سناریوی برنامه و ساخت یک نسخه پیش الگو اختصاص دارد. در مرحله دوم نسخه پیش الگو توسط گروهی از کودکان و والدینشان از نظر ساختار، طراحی و محتوا مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس از بازخوردهای کودکان و والدین برای ساخت نسخه کامل برنامه در مرحله سوم استفاده شد. در مرحله چهارم در یک مطالعه مقدماتی قابلیت اجرایی برنامه مورد ارزیابی قرار گرفت و موانع درمانی بررسی شدند. در مرحله نهایی نیز یک مطالعه کنترل شده به منظور اثربخشی این برنامه در درمان کودکان مبتلا به وسواس انجام خواهد شد. هدف از این مطالعه ارائه گزارشی از شیوه طراحی و ساخت برنامه و نتایج ارزیابی نسخه پیش الگوی برنامه می باشد. روش: طراحی و ساخت این برنامه در دو بخش اصلی انجام شده است. بخش کودک ده مرحله دارد که پنج مرحله اول به مهارت آموزی و پنج مرحله دوم به تمرین های مواجهه می پردازد. بخش والدین نیز شامل ده مرحله است که به آموزش خانواده و کاهش انطباق آنها با نشانه های وسواس کودک می پردازد. انتخاب نمونه در بخش ارزیابی قابلیت اجرایی برنامه از دو گروه کودکان بالینی و غیربالینی انجام گرفته است. همچنین والد یا والدین این کودکان نیز جزئی از نمونه این بخش محسوب می شدند. در مجموع 11 کودک 8 تا 12 ساله و والد/ والدین آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. والدین و کودکان باید بعد از کارکردن با نسخه اولیه برنامه با پاسخ به پرسشنامه ارزیابی نگرش و قابلیت اجرایی، مولفه های ظاهری، محتوایی و اجرایی برنامه را ارزیابی می کردند. یافته ها: نتایج نشان دهنده رضایت بالای کودکان در مولفه ظاهری و شخصیت های برنامه رایانه ای بود. همچنین آنها نقاط قوت و پیشنهاداتی که برای تغییر برنامه و مولفه های اجرایی داشتند را عنوان کردند. علاوه بر این والدین نیز از مولفه های ظاهری و محتوایی آموزش خانواده رضایت بالایی داشتند. نتیجه گیری: برنامه رایانه ای درمان شناختی رفتاری اختلال وسواس می تواند به صورت مستقل و یا در ترکیب با درمان های حضوری سنتی برای درمان اختلال وسواس دوران کودکی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

اختلال وسواس ، برنامه رایانه ای ، درمان شناختی رفتاری و کودک