نسخ قرآن از منظر امام علی (علیه السلام)

ناسخ و منسوخ یکی از مسائل مهمی است که از زمان پیامبر| و سپس علی× و دیگر ائمه× و صحابه مطرح بوده و دانشمندان فقه و علم اصول و علوم قرآن به آن پرداخته اند. در این میان امام علی× مفسر و معاصر نزول قرآن، نخستین کسی بود که در زمینه ناسخ و منسوخ روایت دارد و کاربرد اصطلاح نسخ و معارف قرآن در سخنان ایشان می تواند منبعی دست اول برای فهم قرآن و قوانین اسلام و بشر باشد. در کتاب های علوم قرآنی، با توجه به آیات و روایات بسیار به موضوع نسخ پرداخته شده است؛ اما کتاب یا مقاله ای که حدیث محور و آکنده از نگاه امام علی× باشد، یافت نشد. لذا نویسنده بر آن شد تا در مورد پدیده مهم نسخ در قرآن از نگاه امیرالمومنین× به تحقیق بپردازد. در این مقاله، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد حدیثی به بررسی سخنان امام علی× پرداخته شده است. مهم ترین نتایج تحقیق: تنها نسخی که مورد نظر ائمه معصومین^ می باشد و در قرآن صورت گرفته، همین قسم اخیر نسخ (نسخ حکم بدون تلاوت) می باشد که برخلاف انکار بعضی از پژوهشگران اسلامی در طول تاریخ، اکثر دانشمندان به این نوع نسخ معتقدند و با توجه به آیه های ناسخ و منسوخی از قرآن که علی× در احادیث خود بدان اشاره کرده اند، مانند: آیه نجوا، آیه عده وفات، آیه جزاء فحشا، مراحل تدریجی قتال، آیه امتاع ...، می توان گفت که دیدگاه اکثر دانشمندان منطبق با دیدگاه علی× و دیگر روایات ائمه دین^ می باشد. امام علی× به جز قرآن، به علوم دیگری چون ناسخ و منسوخ احاطه کامل داشته و شناخت ناسخ و منسوخ آیات را در سه حوزه فقهی اصولی و تفسیری از ضروریات دانسته است.

کلیدواژه ها:

امام علی× ، علوم قرآن ، نسخ ، ناسخ ، منسوخ ، آیات نسخ.