عناب در گذر زمان

هدف از این پژوهش بررسی مقایسه ای نام های گیاه عناب و نیز خواص و اثرات درمانی گیاه عناب در برخی متون قدیمی و منابع علمی جدید می باشد. جهت مقایسه نام های عناب از کتاب تطبیق نام های کهن گیاهان دارویی با نام های علمی و سایت نام گذاری علمی The Plant List استفاده گردید. به عنوان منابع سنتی از کتب مخزن الادویه (قرابادین کبیر) و تحفه المومنین استفاده گردید. به منظور بررسی ترکیبات و خواص درمانی به آخرین مقالات علمی چاپ شده در دنیا مراجعه گردید. عناب از گذشته های دور با نام های زیزفون، زیزافون و Ziziphon شناخته می شده است. نام های عمومی آن عبارت از Annab ، Jujube ، Chinese date و Red date می باشد. نام علمی آن Ziziphus jujuba Mill. می باشد و از نام های مترادف مشهور آن می توان به Ziziphus vulgaris Lam. اشاره نمود. در سریانی به آن زیزوفی می گویند. در کتب طب سنتی بهترین نوع آن، رسیده و بالیده شیرین ذکر شده است. خشک آن بهتر از تازه و معتدل در حرارت و برودت و مایل به رطوبت و قوتش تا دو سال باقی است . ملین احشاء و مسهل اخلاط رقیقه و منضج غلیظه و رافع خشونت سینه و حلق و آواز و صاف کننده خون و مولد خون صالح و مسکن التهاب و تشنگی و حدت خون و جهت سرفه و ربه و درد گرده و مثانه و سینه و امراض مقعد و فساد مزاج جگر و با سکنجبین جهت شری بی عدیل است اکثار او نفاخ و دیر هضم و مصلحش شکر و مویز و در مبرودین گلاب و شکر و برگش مغیر ذایقه به حدی که تمیز طعام نتوان نمود و شرب آب طبیخ برگ او هر روز نیم رطل با قدری شکر در عرض 5 روز رافع خارش بدن و مجرب است و ذرور خشک او در رفع آکله و قروح خبیثه مجرب خصوصا چون بعد از طلا کردن عسل ذرور نمایند. بخش های مورد استفاده عناب عبارت از میوه ها، برگ ها، دانه ها و روغن دانه ها می باشند. از مهمترین ترکیبات میوه گیاه می توان به اسیدهای تری ترپنی (Betulinic acid, Oleanolic acid, Ursolic acid) ، آنالوگ های 3 کتونی، گلیکوزیدهای فلاونولی - (Rutin, Quercetin-3-O-robinobioside) ، پلی ساکاریدهای محلول در آب، ترکیبات فنلی، آمینواسیدها، ویتامین ها، فلاونوئیدها، اسیدهای آلی، ساپونین ها و مقادیر بالای فیبر اشاره نمود. اثرات فارماکولوژیک میوه عناب شامل اثرات ضدمیکروبی، ضدزخم گوارشی، ضدالتهاب، آرامبخش، آنتی اکسیدانی، محرک سیستم ایمنی، ضدسرطان و بهبوددهنده زخم می باشد. اثرات مفید آن برای درمان یبوست مزمن و کنترل اختلالات چربی خون در بزرگسالان مبتلا به چاقی با کارآزمایی بالینی به اثبات رسیده است. میوه عناب به عنوان مکمل غذایی در محافظت از مغز باعث کمک در تمایز نورون ها، محافظت نورون ها در برابر استرس اکسیداتیو، بهبود بیخوابی و کمک به یادگیری و حافظه می گردد. برگ های عناب نیز دارای اسیدهای تری ترپنی، ساپونین ها، پلی فنل ها و فلاونوئیدها می باشند. برگ عناب در طب سنتی چین برای درمان کودکان مبتلا به تب تیفوئید، کورک و ورم به کار می رود. در طب مدرن نیز برای آن اثرات لاروکشی و اثرات آنتی اکسیدانی قوی قائل می باشند. همچنین به صورت دم کرده برای بهبود خواب مفید می باشد.

کلیدواژه ها:

عناب ، زیزفون ، طب سنتی ، طب مدرن ، ترکیبات ، اثرات درمانی