شبکه های اجتماعی: تبعات فرهنگی اجتماعی رخدادهای طبیعی در ایران

در اینکه بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، فوران آتشفشان و آتش سوزی جنگلها پیامدهای زیانبار وسیعی دارند شکی نیست و این روزها پهنه گسترده سرزمین مان را جریان خروشان سیلابها درنوردیده است، رودخانه ها در حرکت بی امان خود هر مانعی و هر پلی را از پیش روی برداشته اند، ویران کردند و بردند.بدیهی است مدیریت بلایای طبیعی نیازمند شناخت ماهیت، ارزیابیهای دقیق، برنامه ریزی و سپس ارائه راهکار مناسب میباشد. امروزه تلاش می شود برنامه ریزیهای صورت گرفته در زمینه مدیریت بلایای طبیعی در بازه زمانی قبل و حین و بعد از وقوع بحران، در قالب آموزش های رسانه ای و عملی توجه شود. با توجه به اینکه نمی توان از وقوع رخداد بلایای طبیعی جلوگیری کرد، ولی می توان با انجام اقداماتی، اثرات فرهنگی و اجتماعی ناشی از آن را تا حد زیادی کاهش داد و جوامع را در برابر انواع مخاطرات تاب آور کرد. بلایای طبیعی جزء جدانشدنی زندگی بشر است و در طول تاریخ تلاشهای فراوانی برای مقابله با این حوادث به عمل آمده است. قابلیت های گسترده ی رسانه ها در جذب مخاطب انبوه و شکل دهی به افکار عمومی، آنها را به ابزاری توانمند در مدیریت بحران تبدیل کرده است. بر این اساس هدف این پژوهش شناسایی کارکرد شبکه های اجتماعی در کاهش نیازهای جامعه در مراحل سه گانه ی بحرانهای طبیعی است. تحقیق حاضر نوعی آینده پژوهی است که در آن تلاش شده است نیاز مخاطبان و کارکردهای شبکه اجتماعی در شرایط بحرانی پیش بینی و شناسایی گردد تا بر اساس آن سیاستگذاران فضای مجازی برنامه ریزیهای لازم را صورت دهند. یافته های تحقیق نشان می دهد که نیازهای مخاطبان در مرحله ی پیش از بحران شامل نیاز به آمادگی، آگاهی و اطمینان است. مرحله ی حین بحران شامل نیاز به اطلاعات، امنیت و همبستگی و مرحله ی پس از بحران شامل نیاز به پیگیری، امید و یادگیری است . کارکرد شبکه های اجتماعی متناظر با هر یک از نیازها عبارتند از مرحله ی پیش از بحران شامل آموزش مصون ساز، آگاه سازی و دیده بانی؛ مرحله ی حین بحران شامل خبررسانی، دروازهبانی و همراهسازی و مرحلهی پس از بحران شامل پاسخ طلبی، تحلیل گری و آرامش بخشی. برای تعیین مهمترین کارکردها و اولویت گذاری در برنامه های عملی به منظور مدیریت بحران بلایای طبیعی، از روش تحلیل شبکه ای استفاده شده است. بر اساس این تحلیل سه کارکرد آگاهی بخشی، خبررسانی و تحلیل گری از اهمیت بیشتری نسبت به سایر کارکردها برخوردارند.

کلیدواژه ها:

رفتارهای فرهنگی ، حمایت اجتماعی ، بلایای طبیعی ، شبکه های اجتماعی