تاثیر منافع ملی ناشی از الگوهای تعاملی ایران اسلامی و ناسیونالیسم در زمان معاصر

با پدیدار شدن جلوه های تمدن غرب در ایران به ویژه بعد از شکستهای ایران از روسیه اصل ترقی و پیشرفت به عنوان گفتمان روشنفکران ایرانی خودنمایی نمود. با تشکیل دولت ملتها در جهان، روشنفکران نسل اول ایران مطالبات ترقی خواهانه خویش را با ایدئولوژی ناسیونالیسم پیوند دادند و ایدئولوژی مستقر (اسلام) را به عنوان عامل انحطاط و عقب ماندگی ایران قلمداد نمودند. در 051 سال گذشته اسلام و ناسیونالیسم تعاملات، تعارضات و تضادهایی را با هم داشته اند که درهر برهه از تاریخ، متناسب با منطق موقعیت، جلوه یا بعدی از آن نمایان گردیده است. درابتدای آشنایی با غرب، ناسیونالیستهای ترقی خواه و قانون گرا ظهور یافتند، سپس مشروطهخواهان محور حرکت حاکمیت شدند. بعد از آن، ناسیونالیسم شکل افراطی و باستان گرایی به خود گرفت و در مقطع کوتاهی نیز ناسیونالیسم مدنی در ایران حاکم شد.بعد از انقلاب اسلامی، رهبران این انقلاب بر سازگاری این دو تاکید کردند و در مواقع نیاز با بسیج اجتماعی، توانستهاند هویت جمعی ایرانیان را ذیل گفتمان اسلام سیاسی بسیج نمایند. این در حالی است که ناسیونالیسم ایرانی تا قبل از انقلاب اسلامی (به تنهایی) فاقد قدرت انسجام بخشی لازم در جهت بسیج اجتماعی بوده است. در سالهای اخیر تاکید بر ایرانیت و نمادهای آن مورد توجه گرایشات متعارض فکری در کشور قرار گرفته و به عنوان یکی از مسائل روز درآمده است. مهمترین مسئله ای که در این مقاله دنبال می شود پیداکردن، مدل، مفهوم یا الگوئی است که بتوان آن را برای استقرار در ایران امروز ارائه کرد. هدف از این پژوهش دست یافتن به الگویی است که وقتی در حکومت قرار گرفت بتواند هویتهای چهارگانه ایرانیان را به رسمیت بشناسد و از انقیاد برخی هویتها جلوگیری کند در این مقاله، تحلیل محتوای روشنفکران صدر مشروطه درباره قومیت ایرانی و رابطه آن با اسلام و غیر و تاثیرات تمدن غرب بر روشنفکران مورد بررسی قرار میگیرد. برای تقویت مولفه های هویت ملی ایرانیان، دچار توجه افراطی به تاریخ ایران باستان نشویم، به گونهای که مردم به سوی ملی گرایی نژادی تبلیغ شده از سوی پانایرانیستها سوق داده شوند و در نهایت، مولفه اسلامی هویت ایرانیان و بیتفاوتی آنان در مقابل مشکلات و منافع امت اسلامی کمرنگ گردد. 2 .برای تقویت همگرایی و پیوندهای مذهبی و سیاسی با کشورهای اسلامی، و کمکهای اقتصادی، سیاسی به نهضتهای آزادیبخش به گونه ای اظهارنظر و عمل نماییم حساسیت منفی به گفتمان وحدت اسلامی جمهوری اسلامی ایران وارد نشود.

کلیدواژه ها:

الگوهای تعاملی اسلامی ، ملی گرایی ، ایران معاصر ، اتحاد ملی