بررسی میزان بهبودی شاخص های فیزیکی و شیمیایی خاک در سال های پس از آتش سوزی در جنگل های شاخه زاد بلوط زاگرس در استان کرمانشاه

سابقه و هدف: آتش سوزی مهم ترین عامل تخریب در اکوسیستم های جنگلی به شمار می رود که می تواند دگرگونی هایی را در ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در کوتاه مدت و بلند مدت ایجاد نماید. دگرگونی این ویژگی ها در خاک پس از آتش سوزی ممکن است پیامدهای منفی بر اکوسیستم جنگل حتی در بلند مدت داشته باشد. از آنجا که فراوانی رخدادهای آتش سوزی در جنگل-های زاگرس در سال های اخیر رو به افزایش بوده است، شناسایی اثرات بلند مدت و کوتاه مدت آتش سوزی بر ویژگی های خاک این جنگل ها به منظور جلوگیری از تخریب خاک بسیار ضروری می باشد. بنابراین در این پژوهش پاسخ کوتاه مدت و بلند مدت برخی از ویژگی های مهم فیزیکی و شیمیایی خاک به آتش سوزی در جنگل های زاگرس بررسی شد تا زمان بهبودی تغییرات هریک از این ویژگی ها پس از آتش سوزی تعیین شود. مواد و روش ها: برای بررسی زمان بهبودی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک پس از آتش سوزی، 3 منطقه در یک رویشگاه با فاصله حدود 1 کیلومتر با زمان های مختلف آتش سوزی شامل 1 سال، 3 سال و 10 سال انتخاب شد. به منظور کاهش خطای اثرات محیطی، در نزدیکترین همسایگی هر یک از آنها قطعات نسوخته شاهدی در نظر گرفته شد و هر منطقه با شاهد خود مورد مقایسه قرار گرفت. سپس نمونه برداری به صورت تصادفی از عمق 0 تا 20 سانتی متری سطح خاک و با چهار تکرار انجام شد. در مجموع تعداد 24 نمونه ترکیبی از خاک برداشت شد. سپس ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک شامل:pH ، CEC، فسفر (P)، کربن آلی (OC)، نیتروژن (N)، EC، رطوبت اشباع خاک، جرم مخصوص ظاهری (BD) ، نسبت C:N، درصد اجزای تشکیل دهنده بافت خاک اندازه گیری شد. مقایسه ویژگی های اندازه گیری شده با آزمون تی (t test) در نرم افزار IBM SPSS انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد کهpH ، CEC،EC و P خاک 1 سال بعد از آتش سوزی افزایش یافتند. همچنین در مدت 3 و 10 سال پس از آتش سوزیpH و CEC به سطح قبل از آتش سوزی بهبود یافتند اما EC و P خاک نسبت به شاهد کاهش معنادار یافتند. رطوبت اشباع خاک 1 سال بعد از آتش سوزی کاهش یافت، اما 3 و 10 سال بعد اختلاف معنی داری با سطح قبل از آتش سوزی نشان نداد. کربن آلی و نیتروژن خاک در تمامی زمان های مورد بررسی کاهش معنادار داشتند و حتی 10 سال بعد نیز به سطح قبل از آتش سوزی بهبود نیافتند. جرم مخصوص ظاهری 1 سال و 3 سال بعد از آتش سوزی کاهش یافت اما 10 سال بعد در مقایسه با شاهد تفاوت معناداری مشاهده نشد. نسبت C:N خاک، محتوای رس، شن و سیلت خاک در هیچ یک از زمان های پس از آتش سوزی تفاوت معناداری با شاهد نشان ندادند. نتیجه گیری: نتیجه گیری شد که برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ممکن است در کوتاه مدت بهبود یابند ولی برخی دیگر حتی پس از گذشت 10سال نیز، به سطح قبل از آتش سوزی بهبود نیابند. از میان این ویژگی ها مقدار ماده آلی خاک، نیتروژن و فسفر خاک از مهم ترین ویژگی هایی هستند که به زمان زیادی برای بهبودی پس از آتش سوزی نیاز دارند.

کلیدواژه ها:

آتش سوزی ، جنگل زاگرس ، خاک ، ویژگی فیزیکی- شیمیایی