بررسی جذب روی در خاک های غرقاب و غیر غرقاب : تاکید بر کانی شناسی اجزاء خاک

چکیده سابقه و هدف: روی یکی از عناصر کم مصرف است که برای رشد بهینه انسان، حیوانات و گیاهان در غلظت های کم ضروری است. غلظت بالای عناصر سنگین در خاک ها، برای سلامتی اکوسیستم و بشر خطراتی را دارد. کانی های رسی نقش مهمی در تجمع، جذب و واجذب و به همان اندازه در فرآیندهای تبادل یون های فلزی دارد. قابلیت دسترسی این عناصر کمیاب بوسیله گیاهان بوسیله محتوی کانی رسی در خاک ها کاهش می یابد. هدف از این مطالعه بررسی جذب روی به وسیله اجزاء خاک در شرایط غرقاب و غیرغرقاب، در ارتباط با کانی شناسی آنها است. مواد و روشها: براساس مطالعات قبلی، 8 خاک رخ (چهار تا در شرایط غرقاب و چهارتا در شرایط غیرغرقاب) نمونه برداری و تشریح شدند و تمام خاک رخ ها در راسته اینسپتی سولز طبقه بندی شدند. برای این منظور، 8 نمونه خاک سطحی (0-30 سانتی متر) جمع آوری شد. نمونه ها هواخشک شدند و از الک 2 میلی متری رد شدند و آزمایشات فیزیکی و شیمیایی آن ها انجام شد. سه جزء شن، سیلت و رس در خاک های مورد مطالعه تفکیک شدند و مقدار کانی ها در جزء شن، سیلت و رس تعیین شد. مطالعات جذب روی به وسیله اضافه کردن 8 میزان روی از 100 تا 3000 میکرومول در محلول زمینه ای 01/0 مولار NaNO3 در جزء های شن، سیلت و رس انجام شد و تا 24 ساعت شیک شدند. داده های به دست آمده برای جذب روی در نمونه های متفاوت به معادلات فروندلیچ، لانگ مویر و تمکین برازش داده شدند. یافته ها: نتایج مطالعه نشان داد که مقدار جذب روی با افزایش در غلظت روی در محلول افزایش یافته است. جذب روی در جزء رس و سیلت نسبت به جزء شن خیلی بیشتر بوده است. نتایج نشان داد که معادله فروندلیچ (95/0= (r2 برازش بیشتری نسبت به دیگر معادلات در شرایط غرقاب و غیرغرقاب داشته است. KF فروندلیچ، نشان دهنده میزان جذب در غلظت تعادلی روی بوده است و در جزء رس خاک غرقاب، میانگین آن (5/9668) از جزء سیلت (7/4682) و شن (2666) بیشتر است. میزان KF فروندلیچ در جزء رس در خاک های غیرغرقاب به طور میانگین برابر 8313 ، در جزء شن 5/5982 و در جزء سیلت برابر 7/2991 بدست آمد. نتایج نشان داد که بین میزان روی جذب شده و محتوی رس در تمامی نمونه ها در سطح 5% ، همبستگی معنی دار است (*n=8, r= 0.73). حضور کانی ورمی کولایت در خاک های غرقاب دلیل جذب بالای روی است (n=8, r2=0.768*)، در حالی که کانی های اسمگتیت و پالی گورسکایت (*n=8, r= 0.85) در خاک های غیرغرقاب بر جذب روی اثرگذارند. در جزء سیلت کانی های حدواسط از قبیل ایلیت-ورمی کولیت، ایلیت-اسمکتیت ( n= 8, r= 0.77*)و مقدار کمی از کلسیت، فاکتورهای اصلی در جذب روی هستند. وجود کوارتز و فلدسپار در جزء شن جذب روی را کاهش دادند. اما وجود کلسیت و دولومیت (n= 8, r= 0.96*) در این جزء جذب روی را افزایش داد. نتیجه گیری: به طور کلی، نتیجه گیری می شود که نوع و مقدار نسبی کانی ها در اجزاء خاک یکی از فاکتورهای موثر در جذب عنصر روی می باشند. حضور کانی ورمی کولایت در خاک غرقاب و رس اسمگتیت و پالی گورسکایت در خاک غیرغرقاب از کانیهای مهم در جذب روی هستند. کلسیت کانی مهم در جزء شن و سپس سیلت در جذب است.

کلیدواژه ها:

جذب ، ورمی کولایت ، اسمگتیت ، اینسپتی سولز