پاسخ درختان بنه (.Pistacia atlantica Desf) به برداشت سقز

سابقه و هدف: درختان بنه بدلیل برداشت شیره سقز و اهمیت آن در تامین معیشت جنگل نشینان ناحیه زاگرس، از اهمیت اقتصادی-اجتماعی ویژه ای برخوردار می باشند. هدف این پژوهش بررسی پاسخ درختان بنه به برداشت شیره سقز بوده و شاخص های زیست سنجی این گونه (قطر یقه، ارتفاع کل، ارتفاع تنه، نسبت ارتفاع تنه به ارتفاع کل، ارتفاع تاج و سطح تاج) به عنوان نمایه در این ارزیابی به کار گرفته شده است. مواد و روش ها: برای انجام این تحقیق یک توده رها شده و یک توده در حال بهره برداری با شرایط فیزیوگرافی مشابه در روستاهای بیوند پایین و بیوند بالا در شهرستان جوانرود، استان کرمانشاه، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. توده رها شده مورد بررسی، در گذشته مورد بهره برداری قرار گرفته ولی در 22 سال اخیر (1391-1369) برداشت سقز در آن متوقف بوده است. در توده مورد بهره-برداری، برداشت سقز از درختان بنه از گذشته تا سال انجام این پژوهش (1391) انجام شده است. بعد از برداشت محدوده توده های مورد بررسی، آماربرداری صد درصد انجام گردید و ضمن یادداشت نام گونه، قطر یقه تمام گونه های درختی با قطر یقه مساوی و بیشتر از پنج سانتی متر اندازه گیری شد. در درختان بنه علاوه بر قطر یقه، ارتفاع (ارتفاع کل و ارتفاع تنه) و دو قطر عمود بر هم تاج نیز اندازه گیری شد. نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون One-Sample Kolmogorov- Smirnov Test، مقایسه الگوی پراکنش درختان در طبقات قطری با استفاده از آزمون مربع کای و مقایسه نمایه های زیست سنجی درختان بنه در توده های مورد بررسی با استفاده از آزمونt مستقل (IndependentSamplesT-Test) انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بین نمایه های قطر یقه، ارتفاع کل و ارتفاع تاج درختان بنه در توده های مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود دارد و میانگین این مشخصه ها (غیراز قطر یقه) در توده رهاشده بیشتر از توده مورد بهره برداری می باشد. از نظر ارتفاع تنه، نسبت ارتفاع تنه به ارتفاع کل و سطح تاج تفاوت آماری معنی داری بین درختان بنه در توده های مورد بررسی مشاهده نشد. نتیجه گیری: اگر چه برداشت سقز یک منبع مهم معیشتی برای ساکنان محلی در زاگرس شمالی است؛ ولی روش سنتی بهره برداری از نظر اکولوژیکی و اقتصادی ناکارآمد می باشد. برای بهبود معیشت ساکنان محلی ضروری است روش علمی برداشت سقز که از نظر اقتصادی و اکولوژیکی کارآمدتر است؛ جایگزین روش سنتی شود. علاوه بر سقزگیری، نبود زادآوری نیز بقای این گونه باارزش را تهدید می نماید. شرط اصلی برای حفظ پایداری درختان بنه در عرصه های جنگلی و استمرار سود حاصل از سقز برای سال ها و نسل های آینده استقرار زادآوری می باشد. پپس به نظر می رسد که به جای اخذ بهره و عوارض در طرح های بهره برداری، باید کاشت بذر و مراقبت و نگهداری از نهال ها و تضمین استقرار زادآوری این گونه با ارزش در سامان های عرفی، پیش شرط بهره برداری از این جنگل ها باشد.

کلیدواژه ها:

اندازه گیری جنگل ، محصول غیرچوبی جنگل ، نمایه زیست سنجی ، ون