تشریح و شناسایی سنگواره ساقه های درختی از بازدانگان از پلیوسن تبریز

سابقه و هدف: جهت معلوم کردن مسیر تکاملی فیلوژنتیک و نیز رده بندی گیاهان، از دیرباز، تشریح و شناسایی چوب توسط پژوهشگران علوم زیستی مورد نظر بوده است. در حیطه دیرینه شناسی نیز با مطالعه چوب های فسیل گام های بلندی تا کنون برداشته شده است. چوب های فسیل در مقایسه با سایر اندام های گیاهان فسیل از این مزیت برخوردارند که سابقه طولانی از محیط رویشگاه را در خود حفظ می کنند. در این مطالعه به شناسایی و معرفی فسیل های درختی به دست آمده طی تهیه نقشه زمین شناسی 1:25000 آناخاتون در شمال تبریز می پردازیم. مواد و روش ها: در این تحقیق به منظور شناسایی ساقه های درختی سنگی شده به سن پلیوسن از شمال شرق تبریز، از قطعات ساقه مانند که در منطقه در دسترس قرار گرفت استفاده شد، پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه ، ابعاد، رنگ و سایر مشخصات فیزیکی نمونه ها ثبت شدند و از نمونه ها عکسبرداری به عمل آمد. از هر نمونه قطعه ای که در هر سه جهت عرضی، شعاعی و مماسی دارای وضعیت ظاهری مناسبی بود، برای تهیه مقطع نازک انتخاب گردید. پس از برش اولیه چوب به قطعاتی که نسبت به محور طولی درخت توجیه باشند، اقدام به تهیه مقاطع نازک از چوب شد. بدین منظور ابتدا قطعاتی از نمونه ها را با حفظ جهات اصلی چوب به ابعاد حدود 3×2×1 سانتی متر درآورده و سپس سطح آن صاف و صیقلی شد. بعد از چندین مرحله ساب ، مقطع چوب فسیل به حدی نازک می شود که نور از آن عبور کند و آماده مطالعه میکروسکوپی می شود که این ضخامت حداکثر 03/0 میلی متر می باشد. از چوب های فسیل، مقطع نازک در هر سه جهت عرضی، شعاعی و مماسی تهیه گردید. مقاطع نازکی که وضعیت حفظ شدگی در آن ها امکان مطا لعه را میسر می کرد، به وسیله میکروسکوپ نوری مورد مطالعه تشریحی قرار گرفتند و مشخصات مربوط به تراکئید ها، اشعه های چوبی، پارانشیم، روزنه ها، کانال های رزین و سایر عناصر اندازه گیری و ثبت شدند. تشریح چوبها ابتدا حتی الامکان با تبعیت از فهرست بین المللی ویژگیهای میکروسکوپی برای شناسایی چوب سوزنی برگان، انجام شد و سپس از طریق مقایسه با موارد مشابه، تکمیل شد. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان می دهد که ساختمان چوب مورد مطالعه از بازدانگان می باشد که حد دوایر رویشی در آن مشخص، انتقال از چوب آغاز به چوب پایان، ناگهانی، واجد اشعه تک ردیفه، دارای روزنه هایی مانند شبه کاجی در میدان تلاقی و مجاری رزین معدود و عمدتا منفرد است و قرابت آن در این بررسی با جنس Pinuxylon از راسته کونیفرها نشان داده شده است. نتیجه گیری: با وجود حفظ شدگی نا مناسب نمونه ها، برای شناسایی یا انتساب آنها به جنس ها و گونه های امروزی، وجود مجاری رزین، تعداد بسیار اندک پارانشیم های محوری، روزنه های درشت و تک ردیفه بر روی دیواره شعاعی تراکئیدهای چوب آغاز و روزنه های احتمالا شبه کاجی در میدان های تلاقی، انتساب نمونه های این تحقیق را به Pinuxylon پیشنهاد می نماید که نشاندهنده آب و هوای معتدل در آن منطقه و در آن دوره می باشد.

کلیدواژه ها:

آناتومی چوب ، بازدانگان ، تبریز ، چوب فسیل ، دیرینه شناسی گیاهی