بررسی ترکیب و تنوع گیاهان علفی پس از آتش سوزی در جنگل های بلوط ایرانی، زاگرس جنوبی

سابقه و هدف: جنگل های زاگرس که عمدتا جزو جنگل های نیمه خشک و شاخه زاد هستند از خطر آتش سوزی در امان نبوده و آتش بطور مداوم این جنگل ها را تحت تاثیر قرار می دهد. مطالعه تغییر در ترکیب و مقدار پوشش گیاهی در عرصه های دچار آتش سوزی می تواند علاوه بر تعیین شدت تخریب، میزان توانایی بازسازی منطقه را مشخص سازد. هدف از انجام این تحقیق بررسی ترکیب، تنوع و پاسخ گیاهان علفی پس از آتش سوزی در جنگل های شاخه زاد بلوط ایرانی در منطقه تولگهی در استان کهگیلویه و بویراحمد است. مواد و روش ها: آتش سوزی در تابستان 1389 صورت گرفت و ویژگی های پوشش گیاهی علفی شامل ترکیب و تنوع گیاهان علفی پس از گذشت 4 سال از آتش سوزی اندازه گیری شد. برای برداشت پوشش علفی در داخل هر قطعه نمونه اصلی 1000 متر مربعی (که به صورت تصادفی منظم در یک شبکه آماربرداری 100×50 متر جهت اندازه گیری خصوصیات جنگلشناسی طراحی شده بود)، 5 ریز قطعه نمونه یک متر مربعی در مرکز و چهارگوشه ی قطعه نمونه اصلی برداشت و نوع گونه و درصد پوشش آن تخمین زده شد. در مجموع در دو منطقه آتش سوزی شده و شاهد تعداد 200 ریز قطعه نمونه (در هر منطقه 100 ریز قطعه نمونه) مورد اندازه گیری قرار گرفت. برای محاسبه شاخص های تنوع از نرم افزار PAST و جهت بررسی پاسخ گروهی کل گونه های گیاهی به آتش سوزی از آنالیز افزونگی (RDA) در نرم افزار Canoco 4.5 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد از 72 گونه علفی شناسایی شده، 22 گونه فقط در منطقه آتش سوزی و 9 گونه نیز تنها در منطقه شاهد حضور داشته و 41 گونه بین دو منطقه مشترک بودند. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که از بین گونه های گیاهی مختلف ، 17 گونه از لحاظ درصد تاج پوشش پاسخ معنی داری نسبت به آتش سوزی داشتند. آتش سوزی موجب شد تا درصد تاج پوشش تیره های Gramineae و Rubiaceae به طور معنی داری نسبت به شاهد افزایش یابد. نتایج بررسی شاخص های تنوع گونه ای نشان داد که بین دو منطقه شاهد و آتش سوزی شده از لحاظ این شاخص ها هیچ اختلاف معنی داری وجود ندارد. نتایج آنالیز چند متغیره تحلیل افزونگی (RDA) نیز نشان داد که گونه های علفی پاسخ های متفاوتی نسبت به آتش سوزی داشتند، به طوری که درصد تاج پوشش گونه های Onobrychis sativa، Orobanche sp.، Hordeum glaucum، Pimpinella sp.، Bellevalia sp. Bromus danthoniae، Bromus tectorum و Chardinia orientalis در منطقه آتش سوزی بیشتر بود. نتیجه گیری: نتایج تحقیق پیش رو نشان داد که آتش سوزی عامل مهم و تاثیر گذاری است که پس از گذشت 4 سال از وقوع آن؛ موجب افزایش معنی دار گندمیان و پهن برگان یک ساله و در مقابل کاهش معنی دار گندمیان و پهن برگان چندساله در پوشش علفی زیر اشکوب جنگل های بلوط ایرانی شده است.

کلیدواژه ها:

آتش سوزی جنگل ، آنالیز چند متغیره RDA ، شاخص های تنوع ، جنگل های زاگرس