تاثیر قارچ Piriformospora indica بر عملکرد سویا و ارزن در کشت مخلوط از طریق شاخص های رقابتی

چکیده سابقه و هدف: امروزه استفاده از سیستم‎ های زراعی کم نهاده و ابداع شیوه های نوین مدیریت بهره برداری از منابع به منظور دست یابی به اهداف کشاورزی پایدار اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. کاربرد کودهای زیستی به همراه کشت مخلوط از جمله راهکارهای مناسب جهت نیل به اهداف کشاورزی اکولوژیکی است، که می تواند تولیدات کشاورزی را در مکان و زمان افزایش دهند. استفاده از کودهای زیستی در کشت مخلوط ضمن افزایش حاصلخیزی خاک و کاهش مصرف کودهای شیمیایی، می تواند منجر به بهبود عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی شود. قارچ های اندوفیت از مهمترین ریزجانداران خاک محسوب می شوند که با ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی و اکولوژیکی در گیاهان میزبان خود، عملکرد آن ها را در واحد سطح افزایش می دهند. این پژوهش با هدف، تاثیر قارچ Piriformospora indica بر عملکرد، اجزای عملکرد و غلظت فسفر دانه سویا و ارزن در کشت مخلوط اجرا شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل کاربرد قارچ P. indica در دو سطح (تلقیح و عدم تلقیح) و الگوی کاشت جایگزینی در پنج سطح (تک کشتی سویا (100S)، تک کشتی ارزن (100M)، کشت مخلوط جایگزینی 33 درصد سویا+ 67 درصد ارزن (33S:67M)، 50 درصد سویا+ 50 درصد ارزن (50S:50M) و 67 درصد سویا+ 33 درصد ارزن (67S:33M) بودند. الگوهای مختلف کشت مخلوط به روش جایگزینی انجام شد و نسبت های کاشت با تغییر تعداد ردیف های کشت تنظیم گردید. یافته ها: نتایج نشان داد در الگوهای مختلف کشت مخلوط، بیشترین غلظت فسفر دانه سویا و ارزن به ترتیب 39/0 و 32/0 درصد در نسبت 50S:50M بدست آمد. تلقیح با قارچ P. indica غلظت فسفر دانه سویا و ارزن را به ترتیب 6/31 و 9/22 درصد نسبت به گیاهان تلقیح نشده افزایش داد. قارچ P. indica موجب افزایش تعداد خوشه در بوته ارزن در الگوهای مختلف کشت مخلوط گردید. تلقیح با قارچ P. indica، موجب افزایش تعداد خوشه در بوته ارزن در نسبت 50S:50M در مقایسه با تیمار شاهد (عدم تلقیح) به میزان 3/28 درصد گردید. بیشترین تعداد غلاف در بوته سویا در نسبت های 50S:50M و 33S:67M (به ترتیب 0/54 و 8/53 غلاف در بوته) در شرایط تلقیح با قارچ P. indica بدست آمد. تلقیح با قارچ P. indica موجب افزایش تعداد دانه در غلاف سویا به میزان 4/16 درصد در مقایسه با گیاهان شاهد شد. ارزیابی نسبت برابری زمین نشان دهنده برتری تمام نسبت های کشت مخلوط سویا و ارزن بر تک کشتی آن ها بود و تیمار 50S:50M بیشترین نسبت برابری زمین (14/1) در تلقیح با قارچ P. indica را به خود اختصاص داد. محاسبه ضریب غالبیت نشان داد که ارزن از غالبیت بیشتری نسبت به سویا برخودار بود. نتیجه گیری: کاربرد قارچ P. indica و کشت مخلوط جایگزینی ارزن و سویا با افزایش کارایی جذب عناصر غذایی باعث بهبود عملکرد و شاخص های مختلف سودمندی کشت مخلوط ارزن و سویا گردیدند.

کلیدواژه ها:

فسفر ، قارچ اندوفیت ، کشت مخلوط ، نسبت برابری زمین