کارست شناسی و اهمیت آن درتوسعه پایدار زاگرس

واژه کارست، معرف نوع ویژه ای از چشم انداز بوده که آب در سنگ های انحلال پذیر (کربناته) ایجاد می کند. کارن ها، غارها و فروچاله ها، رودخانه های کور و چشمه های بزرگ پیرامون نواحی کارستی، از جمله آشکال معمول این نواحی هستند. رشته کوه زاگرس با ویژگی های منحصر به فرد زیستی و غیر زیستی، یکی از جالب توجه ترین نواحی کره زمین است. عمده منابع آب، نفت و گاز ایران و چشم اندازهای زیبای طبیعی از جمله چشمه ها، آبشارها، رودخانه ها، تالاب ها، جنگل های بلوط و غیره به سبب وجود سازنده های کربناته در این ناحیه از کشور قرار گرفته اند. زاگرس مهمترین ناحیه حضور و رخنمون سازندهای کربناته در کشور بوده که با درنظر گرفتن متوسط بارش قابل توجه سالانه، نواحی کارستی تیپیکی در بخش های وسیعی از حوزه های آبخیز زاگرس تشکیل شده است؛ به طوری که جوزه های آبخیز زاگرس اساساض کارستی بوده یا بخش وسیعی از آنها را سازندهای کارستی تشکیل داده است که نقش بسیار مهمی در توسعه منطقه و بهره برداری زاگرس نشینان دارد. سازندهای کربناته زاگرس مستعد ایجاد اشکالی بوده که از نظر ژئومورفولوژی منحصر به فرد بوده است. از جمله: اشکار تراشیده شده زیبا بر روی سنگ ها، کارن یا لایپه ها، فرونشست های محصور (دولین ها، فروچاله ها، پلژه ها)، غارها و حفره ها، آبراهه های فرورو (رودخانه های کور)، چشمه های فراوان یا پراکنده و غالب با دبی بسیار زیاد. آبخوان های کارستی نیز یکی از برجسته ترین ویژگی های سازنده های کربناته است که در بسیاری از سازندهای کارستی زاگرس تشکیل می شود. برخی از مهمترین سازندهای کربناته (آهکی) زاگرس عبارتند از آسماری، سروک، جهرم، تاربور، شهبازان و فهلیان. نبود دانش و شناخت کافی از کارست و اراضی کارستی، مدیریت نادرست در بخش های مختلف حوضه زاگرس را سبب شده و توسعه پایدار این منطقه از کشور را با چالش جدی مواجه می سازد. این نوشتار سعی بر آن دارد با تعریف کارست شناسی و تشریح اجزاء کارست زاگرس، اهمیت آن را در توسعه پایدار زاگرس بیان نماید.

کلیدواژه ها:

کارست شناسی ، سازند کربناته ، توسعه پایدار ، زاگرس