اثرات کاربرد زغال زیستی و قارچ های میکوریز آربوسکولار بر رشد و ترکیب شیمیایی گیاه ذرت در یک خاک آهکی

سابقه و هدف: استفاده از زغال زیستی و کودهای آلی اثرات مثبتی بر حاصلخیزی خاک، تولید محصول و ترسیب کربن در خاک دارد. با این حال، اثرات آن ها بستگی به ویژگی های خاک، گونه گیاهی و نوع ماده اولیه مورد استفاده در تولید زغال-زیستی دارد. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر کاربرد کود آلی (گوسفندی و مرغی) و زغال زیستی حاصل از آن ، دو گونه قارچ میکوریز آربوسکولار و برهمکنش آن ها بر عملکرد ماده خشک اندام هوایی و ریشه، درصد کلنیزاسیون ریشه، شاخص کلروفیل و جذب برخی عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف توسط گیاه ذرت در یک خاک آهکی در شرایط گلخانه بود. مواد و روش ها: جهت انجام این پژوهش مقدار مناسبی خاک از افق سطحی (0-30) یک خاک آهکی برداشته و سپس هواخشک نموده و از الک 2 میلی متری عبور داده شد. آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل کود آلی در پنج سطح (بدون کود آلی (Cl)، کود گوسفندی (SM)، کود مرغی (PM)، زغال-زیستی کود گوسفندی (SMB) و زغال زیستی کود مرغی (PMB) هر کدام 2 درصد وزنی) و فاکتور دوم تلقیح قارچی در سه سطح (عدم تلقیح (NG)، تلقیح با قارچ فونلیفورمیس موسه (FM)، تلقیح با قارچ گلوموس ورسیفرم (GV) ) بود. زغال-های زیستی با استفاده از گرماکافت کودهای آلی (دمای 500 درجه سلسیوس به مدت 4 ساعت) در شرایط اکسیژن محدود تولید شد. پس از اعمال تیمارها، کشت گیاه به تعداد 5 بذر ذرت رقم سینگل گراس 704 در عمق حدود 2 سانتی متری در گلدان های پلاستیکی انجام شد. در طول دوره رشد گیاه، رطوبت خاک با استفاده از آب مقطر در حدود 80 درصد ظرفیت مزرعه نگهداری شد. پس از 10 هفته از رشد گیاه، عملکرد خشک اندام هوایی و ریشه، شاخص کلروفیل، درصد کلنیزاسیون-ریشه و غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، منگنز، مس و روی اندام هوایی اندازه گیری شد. میزان جذب عناصر نیز از طریق ضرب غلظت عناصر در عملکرد ماده خشک اندام هوایی، محاسبه شد. یافته ها: بیشترین افزایش کلنیزاسیون ریشه در تیمار قارچ GV به میزان 112 درصد مشاهده شد. کاربرد تیمارهای آلی نیز (بجز SMB) درصد کلنیزاسیون ریشه را به طور معنی داری افزایش دادند. افزودن هر چهار نوع تیمار آلی سبب افزایش معنی-دار شاخص کلروفیل برگ ذرت نسبت به تیمار شاهد شد، به طوری که بیشترین میزان این شاخص در تیمار SM مشاهده شد. ترتیب عملکرد خشک اندام هوایی و ریشه، جذب نیتروژن، فسفر و پتاسیم در تیمارهای آلی به صورت PMB > PM > SMB > SM < Cl بود. همچنین، تاثیر کاربرد قارچ GV نسبت به قارچ FM در افزایش این شاخص ها به مراتب بیشتر بود. کاربرد قارچ GV بر خلاف قارچ FM سبب افزایش معنی دار جذب مس و منگنز به ترتیب به میزان 7/14 و 6/18 درصد نسبت به تیمار شاهد شد. ترتیب جذب مس و منگنز در تیمارهای مختلف آلی به صورت PMB > PM > SMB > SM < Cl بود. در بین تیمارها فقط کاربرد مجزای زغال زیستی PMB و قارچ FM سبب افزایش معنی دار جذب آهن نسبت به تیمار شاهد شد. کاربرد قارچ FM به میزان 15 درصد و قارچ GV به میزان 4/45 درصد جذب روی را نسبت به تیمار شاهد افرایش دادند. ترتیب جذب روی در تیمارهای آلی به صورت PMB=PM > SMB=SM > Cl بود. نتایج اثر متقابل تیمارها نشان داد که اثر کاربرد همزمان قارچ و کود آلی بر شاخص های مورد مطالعه متفاوت و بستگی به نوع کود آلی و قارچ میکوریز کاربردی داشت. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که استفاده از زغال های زیستی SMB و PMB، در مقایسه با استفاده از ماده اولیه آن ها، در افزایش عملکرد و جذب عناصر غذایی توسط گیاه ذرت موثرتر بودند. به طور کلی به نظر می رسد که کاربرد همزمان زغال-زیستی PMB و قارچ GV در بهبود اکثر فاکتورهای مورد مطالعه نسبت به دیگر تیمارها موثرتر بود.

کلیدواژه ها:

درصد کلنیزاسیون ریشه ، فونلیفورمیس موسه ، گلوموس ورسیفرم ، جذب عناصر ، کود آلی