بررسی مفهوم زیست پذیری، شهر زیست پذیری و مفاهیم مرتبط

شهرها و مناطق شهری، نماینده سیستم های متراکم و پیچیده ای از خدمات به هم پیوسته هستند. به این ترتیب، آنها با شمار فزاینده ای از مسائلی که حاصل اثرات این پیچیدگی است روبرو می شوند. برای پرداختن به هر یک از این مسائل می توان به عنوان بخشی از یک آرمان، راهبردها و سیاست هایی را اتخاذ نمود تا شهرها را هر اندازه که باشند و هرهویتی که داشته باشند، بیشتر قابل زندگی و زیستپذیر کرد.آمار نشان می دهد که بسیاری از شهرهای جهان، در روند کاهش تدریجی کیفیت و قابلیت زندگی خود، با مشکلات گسترده ای نظیر احتمال وقوع مخاطرات طبیعی، آلودگی هوا و صدا، ناهنجاری در روابط انسانی و سایر بی نظمی ها و نابسامانی های محیطی و اجتماعی نیز روبه رو شده اند. این شرایط نظریه پردازان را به سوی ارائه تعاریفی جدید از شهر سالم، ایمن و پایدار و در نهایت شهر زیستپذیر سوق داده است.در این ارتباط، توجه به زیست پذیری شهری، یکی از دغدغه های صاحبنظران شهری جهت نیل به مکانی بهتر برای زندگی شهری است که هر چند ماهیتا در چارچوب تلاش های گوناگون برنامه ریزان با هدف بهبود شرایط زندگی شهری قرار گرفته، اما از باب نحوه نگرش و ساختار، رویکردی نوین و کامل در زمینه مطالعات شهری محسوب میگردد. در این میان، از منظر متخصصان، ایجاد یک شهر زیست پذیر، یک تعهد بزرگ و پیچیده بوده و نیاز است برنامه ریزان شهری، شهروندان را تحت لوای شاخصه های زیست-پذیری، حمایت کنند Teng Chey, 2012, p. 62ادبیات زیست پذیری در برنامه ریزی شهری و شهرسازی مباحثی من جمله ایجاد جامعه قابل سکونت و امن برای شهروندان و الزامات مورد نیاز آن را مطرح می نماید و به طور فزایندهای، مفهوم تقویت جامعه در تراز اول مفهوم زیست پذیری قرار میگیرد Hankins & Powers, 2009, p. 846همچنین ایده زیست پذیری پلی میان بسیاری از مفاهیم ذکر شده بوده واشاره به مکان های ویژه ای دارد که با هم کنش و واکنش داشته و رضایتمندی شهروندان با رسیدن به نیازهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آن ها؛ تقویت خوشبختی و سلامتی آن ها و حفاظت از منابع طبیعی و عملکرد اکوسیستم از سطوح محلی تا سطوح جهانی را تضمین میکندStein 2002, p25کلانشهرهای امروزین به ویژه کلانشهرهای کشورهای در حال توسعه، به دلیل رشد فزاینده شهرنشینی در چند دهه اخیر، کمابیش با مشکلاتی جدی در چارچوب زیست پذیری مواجه شده اند. مسایل و مشکلات کلانشهرها به طور کلی در دو دسته، قابل طبقه بندی اند. دسته اول، مسایل زیرساختی 1 هستند و به تعبیری می توان آنها را مسایل و مشکلات سخت افزاری نامید که عبارتند از شبکه های نارسای حمل و نقل، برنامه ریزی کاربری زمین، تامین مسکن ارزان قیمت مسکن اجتماعی ، کمبود یا کیفیت پایین منابع آب شرب و مصرفی و نارسایی در خدمات رسانی. دسته دوم، مسایل ماهیتا توزیعی 2 یا به تعبیری مسایل نرم افزاری هستند، از قبیل فقر و حاشیه نشینی، آموزش، بهداشت، بیکاری، جرایم و غیره. که هردونوع آن بر پایین آمدن قابلیت زندگی شهری، تاثیر منفی داردGoldsmith, 1999, p. 4&5در این میان مشکل دوگانه نبود چارچوب موضوعی برای تعیین وضعیت شهرها و بخصوص کلانشهرها و همچنین شاخص های ارزیابی وضعیت و کیفیت زندگی، امکان اقدام برای بهبود وضعیت زیست پذیری شهری را کمرنگ کرده است.اندازه گیری سطح زیست پذیری نسبی شهرها، مناطق و تاثیر نهادها و پروژه ها بر آنها، روش اساسی در ایجاد آینده شهری پایدار است. شاخصها میزانی از کمیت و کیفیت میباشند که برای شناسایی برخی شرایط جذاب مهم هستند، مانند فرآیند حرکت بسوی هدف، یا اجرای سیاست یا برنامه. شاخص های زیست پذیری نشانه هایی سودمند در ارزیابی فرآیند بسوی بهبود و حفظ رفاه و سلامت بشر و اکوسیستم را فراهم می آورند. شاخص های زیست پذیری به ویژه زمانی مفید میباشند که با مجموعه خاصی از اهداف یا چشم انداز از آنچه در ذهن مطلوب به نظر میرسد، طرح گردند. درحالیکه اهداف معمولا اظهارات انتزاعی از شرایط پیدرپی در دراز مدت میباشند، آنها میتوانند پایه ای برای تعریف اهداف شوند که به محض بدست آمدن، به فهم بیشتر اهداف کمک می- کنند. این اهداف خاص، قابل اندازه گیری میباشند و اقداماتی را برای اجرای آنها پیشنهاد میکند.این پژوهش برآن است که با تشریح مفاهیمی چون زیستپذیری، شهر زیستپذیر و شناسایی فصل مشترک های آن با موضوعات هم راستا، مرز و جایگاه این مفهوم را روشنتر سازد.

کلیدواژه ها:

زیست پذیری شهری ، شهر زیست پذیر ، پایداری ، کیفیت زندگی ، سرزندگی