تهیه مدل هیدروشیمیایی معکوس از رفتار متقابل رودخانه زهره و تشکیلات زمین شناسی و تأثیر آن بر کیفیت رودخانه

رودخانه زهره به عنوان مهمترین منابع آبی در منطقه و یکی از پنج رودخانه مهم جاری در استان خوزستان بوده و مساحت حوضه آبریز آن در حدود 17150 کیلومتر مربع است. این رودخانه در طی مسیر نسبتاً طولانی خود از روی تشکیلات متنوع زمین شناسی عبور می نماید، که این امر باعث تغییر کیفیت رودخانه می گردد. در تحقیق حاضر بمنظور بررسی نقش و میزان هر یک از کانی ها موجود در تشکیلات زمین شناسی بر کیفیت آب رودخانه زهره، ابتدا محدوده مطالعاتی با تأکید بر حضور رودخانه بر تشکیلات زمین شناسی و همینطور حذف عوامل مخدوش کننده به سه بازه مطالعاتی در حدفاصل ایستگاههای توکل آباد- کوسنگان، خان احمد- چم شیر و گچساران- چم بستان تفکیک نموده و سپس فرایندهای شیمیایی ناشی از رفتار متقابل رودخانه و تشکیلات زمین شناسی بر پایه داده های هیدروشیمیایی شش ایستگاه در دو دوره کم آبی (شهریور85 تا آبان 85) و پرآبی (اسفند 85 تا اردیبهشت 86) شبیه سازی گردیدند. شبیه سازی روابط حاکم بر رودخانه و تشکیلات زمین شناسی با تهیه مدل هیدروشیمیایی معکوس ( Inverse Modeling Hydrochemical) و با استفاده از کد کامپیوتری PHREEQC مقدور گردید. پارامترهایی که در این تحقیق به عنوان داده های ورودی به نرم افزارها مورد استفاده قرار گرفتند، عبارت از دما، TDS، EC، قلیائیت، pH و غلظت کاتیون ها (+Na، Mg++، K+، Ca++) و آنیون ها (Cl-، CO3--، SO4--، HCO3-) و اطلاعات زمین شناسی منطقه می باشند. در پایان با تعیین اندیس اشباع (SI) وضعیت انحلال یا رسوب کلیه کانیها در هریک از بازه های منتخب مشخص و سپس نقش و میزان هر یک از کانی های ترسیب شده یا انحلال یافته بر حسب (mg/lit) محاسبه و بصورت جدول و نقشه ارائه گردید. بر این اساس در آلودگی طبیعی رودخانه زهره کانی های ژیپس، دولومیت، هالیت و انیدریت و تشکیلات گچساران و آغاجاری با میزانهای مشخص نقش دارند.

کلیدواژه ها:

رودخانه زهره ، تشکیلات زمین شناسی ، PHREEQC ، مدل هیدروشیمیایی معکوس ، اندیس اشباع