Crisis of water resources and environmental threats in the countries of the geopolitical region of the Persian Gulf and Southwest Asia

کارشناسان امور آب پیش بینی می کنند در آینده نه چندان دور، تنش ها درگیری های ملی منطقه ای و بین المللی بر سر مسئله آب بیشتر خواهد شد و از آنجا که نیاز به این مایه حیاتی در بخش های مختلف افزایش می یابد دور از ذهن نخواهد بود که جنگ های آینده بر سر منابع آب صورت بگیرد . هم اکنون آب در روابط بین الملل به سمئله ای بسیار تعیین کننده تبدیل شده است . از جمله در منطقه جنوب غرب آسیا و در کشورهایی نظیر ترکیه، ایران، عراق، اردن و ... این مسئله می تواند در روند مناسبات منطقه ای و تعاملات و تنازعات و روابط میان کشورهای منطقه تاثیرگذار باشد . این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و منابع اینترنتی و اسنادی سعی در پاسخگویی به این سوال اصلی را دارد که بحران آب چه تاثیری در روند مناسبات منطقه ایو منازعات آینده در جنوب غرب آسیا دارد نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که با توجه به گستردگی جایگاه ژئوپلیتیک آب در استراتژی های منطقه ای و بین المللی آب پایه و اساس منازعات در مناطقی که با کمبود آب مواجه هستند خواهد بود . بخش اعظم جنوب غرب آسیا به دلیل واقع شدن در کمربند بیابانی و برخورداری از آب و هوای خشک و نیمه خشک و قلت نزولات جوی همواره با بحران آب مواجه بوده است که گاها به عنوان عامل سیاسی به اشکال مختلف در امور منطقه رخ می نماید و زمینه ساز کشمکش و تعارضات بین کشورهای منطقه می باشد و عامل اصلی بحران و درگیری در آینده خواهد بود . که لزوم تدوین سیاست های ملی و منطقه ای و حتی جهانی را در این رابطه می طلبد . با گسترش پدیده خطرناک کم آبی، اکنون بیش از 26 کشور با بیش از 300 میلیون نفر جمعیت با بحران کمبود آب مواجه اند . در صورت ادامه روند موجود تا سال 2050 میلادیاین رقم به 66 کشور با جمعیتی حدود دو سوم کل جمعیت دنیا، خواهد رسید . طبق گزارش های سازمان ملل در نیم قرن اخیر، بیش از 1830 مورد، مناقشه در زمینه آب در جهان رخ داده که 37 مورد آن سبب بروز جنگ و یا انفجار سدها شده است . برخی ژئوپلیتیسین ها، قرن 21 را سده هیدروپلیتیک می دانند و بر این باورند که اغلب درگیری ها و جنگ های منطقه ای در جهان به دلیل بحران برامده از کمبود آب خواهد بود . در واقع هیدروپلیتیک مطالعه ستیز و همکاری میان ملت ها بر سر تقسیم منابع آبی است . از این رو هیدروپلیتیک را می توان دانشی توصیف کرد که با توجه به ثابت بودن میزان آب شیرین و ابعاد فزاینده مصرف آن به مطالعه برهمکنشی های واحدهای سیاسی در سطوح محلی، منطقه ای و گروهی در خصوص منابع آب شیرین می پردازد . کشورهای مصر، سودان و اتیوپی بر سر تقسیم آب رود نیل در کشمکش با هم هستند . عراق با سوریه و ترکیه بر سر رودهای دجله و فرات تنش های جدی دارند . از این رو در خاورمیانه، کشورها در طول سالیان اخیر، برنامه ریزی برای دستیابی به منابع آبی جدید و استفاده بهینه از منابع آب را آغاز کرده اند . به طوری که برنامه های جدی کشورهای حاشیه خلیج فارس در این زمینه قابل تامل به نظر می رسد . این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به دنبال بررسی وضعیت منابع آب به ویژه آب شیرین و کمبود آن در کشورهای حاشیه خلیج فارس می باشد . نتایج نشان می دهد که در منطقه ژئوپلیتیکی خلیج فارس، منابع آب شیرین و قابل استفاده برای جمعیت این کشورها وضعیت مناسبی را ندارد . رقابت در توسعهی اقتصادی،کشورهای جهان را بر آن داشته است تا بدون در نظر گرفتن محیط زیست از پیشرفتهای علمی و فنی که بعد از جنگ جهانی دوم در ملل صنعتی حاصل شد، نهایت بهره برداری را داشته باشند . اشتهای سیری ناپذیر انسانها و رقابت بی پایان آنها در مالکیت و بهره وری از منابع طبیعی و حس سودجویی و فزون طلبی سرمایه داران و تولیدکنندگان بزرگ روز به روز بر معضلات و تخریب محیط زیست افزوده است . در این میان مساله محیط زیست مورد توجه بسیاری از اندیشمندان قرار گرفته است . در واقع آینده پیش رو تصویری دهشتناک از : م آبی و بحران های عدیده زیست محیطی است که باتدبیر وهمکاری های ملی ومنطقه ای قابل پیشکیری وکاهش مخاطرات می باشد . نتایج نشان میدهد که در منطقه ی ژئوپلیتیکی خلیج فارس، منابع آب شیرین و قابل استفاده برای جمعیت این کشورها وضعیت مناسبی را ندارد وزمینه ساز مناقشات و بحران های فراگیر است.

کلیدواژه ها:

بحران آب ، مناسبات منطقه ای ، ریزگردها ، بحران زیست محیطی ، ژئوپلیتیک آب ، جنوب غرب آسیا ، تهدیدهای زیست محیطی ، کشورهای حاشیه خلیج فارسژئوپلیتیک زیست محیطی - عراق - حمله نظامی ، منابع آب ، رودهای مرزی ، هیدروپلیتیک شرق ، هیدروپلیتیک غرب ، روابط تعارض آمیز ، پیامدهای استراتژیک مناقشه ، رودخانه های مرزی ، دجله و فرات ، اردن ، جنوب غرب آسیا