هویت فکری، فرهنگی و اجتماعی جهان معاصر عرب

شناخت هویت فکری و فرهنگی جوامع عربی می­تواند از پیش ­نیازهای مطالعات جهان عرب باشد. جهان عرب با همه تنوع جغرافیایی و تکثر ملی و جمعیتی، از هویت مشترک و احساس همگونی نیرومند برخوردار است. در حوزه فکری و فرهنگی، مولفه ­هایی چون: زایش جریان ­های فکری عربی در بستر تعامل با مدرنیته و با رسالت پاسخ به عقب­ ماندگی­ ها، شکست متوالی اندیشه ­ها و طرح های اصلاحی و در پی آن تولد مکاتب نوین، گرایش اعتدال به افراط، سیطره ظاهرگرایی در فهم دین، ضعف فلسفه­ ورزی، فقر مولفه ­ها و عقبه­ های تمدن ­ساز، درشت ترین مشترکات فکری و فرهنگی جوامع عربی است. در حوزه اجتماعی و سیاسی نیز، سرگردانی میان خلافت و دموکراسی، شکست های نظامی و تحقیرهای تاریخی پرشمار، استعمارزدگی و استثمارپذیری در قالب کهن و نو، پتانسیل پر توان خشونت، شیعه ­ستیزی و ایران ­هراسی چون آرمانی خفته و کهنسال که اکنون به اشتعال رسیده، درهم ­تنیدگی فکری و فرهنگی و هم­ سرنوشتی اجتماعی و سیاسی، دمیدن در فضای التهاب و دوقطبی، اصرار و تفاخر بر واگرایی به ویژه در تعامل با ایران، نظام سیاسی قبیله ­ای و بافت اجتماعی طائفه ­ای، کشش ­های نیرومند ملی­ گرایی از موثرترین مختصات مشترک عربی، فهمیده می ­شود. این نوشتار گزارشی است از روحیات و مختصات مشترک فکری و فرهنگی جوامع معاصر عربی و برخی از شاخص­ های درشت اجتماعی آن. بخش اول این مقاله، به بررسی هویت فکری و فرهنگی جوامع عربی و بخش دیگر به هویت اجتماعی   آن می پردازد.

کلیدواژه ها:

جهان عرب ، هویت فکری و فرهنگی ، هویت اجتماعی ، هویت عربی