بررسی منظومه لیلی و مجنون از نگاه نظامی گنجه ای و مکتبی شیرازی

داستان لیلی و مجنون یکی از شاهکارهای حکیم نظامی است که مانند خسرو و شیرین ماجرای دلباختگی و دلدادگی دو جوان و فراز و نشیب های زندگی آنان را به تصویر کشیده است. این داستان در محیطی عربی پدید آمده که از این رو هم نام شخصیت ها و هم گرایش فکری و فرهنگی آنان عربی است. این پژوهش مانند دیگر پژوهش های علوم انسانی به روش تاریخی و فن کتابخانه ای با مراجعه به اسناد و منابع معتبر منظومه عاشقانه لیل و مجنون را از دو نگاه متفاوت و در دو جغرافیا و زمانی ناهمگون مورد بررسی قرار داده است. شخصیت های این داستان، انسان های معمولی اند که در میان آنان تنها کردار و رفتار قیس و شیوه زندگی او دیگرگونه و شگفت انگیز است. قیس که پس از شیفتگی نسبت به لیلی، مجنون می شود به دلیل تعصب های خشک محیط زندگی خود سر به کوه و بیابان می نهد و با وحوش، چرندگان و درندگان مانوس می شود. مکتبی که از مقلدان نظامی است ماخذ داستان خود را افسانه وار بیان می کند بدین گونه که در سفر هند نسخه ای از داستان را یافته و آن را مبنای کار خود قرار داده است. البته او برای غیرتقلیدی جلوه دادن اثر خود کوشیده است دخل و تصرفاتی در داستان ایجاد کند که در برخی نوآوری های زبانی و بیانی به خوبی از عهده برآمده است. در مقایسه این اثر با لیلی و مجنون نظامی می توان گفت ابداعات، تازه گویی و جاذبه های داستان بیشتر شده و منظومه مکتبی چون ماهی است که از خورشید اثر نظامی نور و گرما می گیرد.

کلیدواژه ها:

نظامی گنجوی ، لیلی و مجنون ، مکتبی شیرازی ، عرفان ، عشق