هویت ایرانی از خداینامه تا شاهنامه؛ روزبه ایرانی یا حکیم فردوسی

از همان آغازی که زبان و فرهنگ ایران پیش از اسلام، زیر نفوذ دین اسلام و زبان عربی قرار گرفت و هر لحظه بیم آن میرفت که نشانی از زبان پارسی و فرهنگ کهن آن بر جای نماند، همواره کسانی از راه قلم یا شمشیر، خواهان رهایی از این بند، بوده و هر یک به سهم خود گامی سودمند و اثربخش در این زمینه برداشته اند. البته هیچگاه فرجام کار کسانی که بر این راه رفته اند، خوش و خوشایند نبوده است. از میان همه کسانی که در این راه تلاش کردهاند بدون شک نام و جرات فردوسی به سبب سرودن شاهنامه به زبان فارسی و نام روزبه ایرانی معروف به ابن مقفع به سبب برگرداندن بسیاری از بخشهای میراث کهن ایران به زبان عربی، برجسته تر است. آنچه در این جستار آمده و گمان هم سنجی میان این دو را به ذهن میرساند، تنها بدین هدف است که نشان دهد ارزش تلاش ابن مقفع با توجه به زمان و مکانی که در آن میزیسته، ازجهاتی بالاتر از اهمیت کار فردوسی است. به یقین اگر ابن مقفع و دیگر مترجمان خدای نامه به زبان فارسی و عربی نبودند، شاید فردوسی منبع مکتوب ارزشمندی برای آفرینش شاهنامه در دست نداشت اما حکیم فردوسی از دو جنبه عمده بر ابن مقفع برتری دارد؛ یکی در اینکه اثر او به زبان پارسی است و دیگر اینکه جامعیت این اثر، بسیار بیشتر از چیزی است که در خدای نامه آمده است.

کلیدواژه ها:

ابن مقفع ، فردوسی ، هویت ایرانی ، خدای نامه ، شاهنامه