هندسه طراحی شهر بغداد قدیم

نقش اسکان در همه سطوح برای بشر از شروع تا امروز پر رنگ بوده و همچنین با توجه به فرهنگ، زمان و تکنولوژی در جریان تکمیل و تدوین می باشد. از یک صندلی که با نسشتن روی آن نوعی اسکان تعریف می گردد تا یک اتاق و یا یک فضا برای زندگی روزمره چون خانه، تمامی بهره مند از علوم ریاضی (هندسه، حساب و جبر) می باشند. موضوعی که در این بخش دیده نمی شود بعد چهارم یعنی زمان است یا اگر دیده شود بسیار جزئی است. ولی در شهر یعنی گستره جا و مکان از خانه به کوچه به محله و دسترسی های لازم روزانه مثل مرکز خرید و رفع احتیاجات به میدان و خیابان و بلوار و آژادراه در اینجا زمان به صورت مشخص به چشم می خورد. در اینجا نکاتی مهم قابل ذکر است: 1. اصولا هر نوع طراحی، بخصوص در مورد ساخت و ساز یک جنبه زیبایی شناسی و یک جنبه عملکردی دارند. 2. معماری و شهرسازی از هم جدا نیستند و بصورت منسجم عمل می کنند. 3. در طراحی شهری، منطقه بندی شهری و تجمع شهری را همیشه مدنظر می گیریم. 4. مدیریت و اداره شهرها از اجزاء شروع می شوند و تا به کلیات می روند و بلعکس. 5. قوانین و ضوابط شهری مکانی های زندگی را قوت و بها می بخشند. در پژوهش حاضر نقش ریاضیات در طرح ریزی، بنا و توسعه شهر بغداد قدیم مورد بررسی قرار گرفته است. شهر بغداد قدیم اولین شهر طرحریزی شده بعد از ظهور اسلامی است که در شروع امپراطوری عباسیان دستور طراحی و ساخت آن داده شده است. این طرح بر مبنای طراحی شهرهای قبل از اسلام (ساسانیان و قبل از آن) می باشد و طراحی آن توسط مهندسین ایرانی که در اوائل قرن دوم هجری توسط خلیفه وقت دستور جمع آوری آنها را دارد، محول و اجرا شده است. ابوجعفر منصور، خلیفه عباسی در نیمه اول قرن دوم هجری پس از مطالعه دقیق در مورد موقعیت مناسبی برای پایتخت خود، محلی را که بین دو شط دجله و فرات بود انتخاب کرد و در آنجا شهر بغداد را بنا نمود. وی در ربیع الاول سال 141 هجری مقارن با 763 میلادی گرداگرد شهر خود معروف به مدینه ابی جعفر را خط بر کشید و آن را بشکل دایره قرار داد و برای آن چند دروازه در نظر گرفت به نام های باب الکوفه، باب البصره، باب خراسان، و باب الشام.

کلیدواژه ها:

کالبد شهر ، بغداد قدیم ، ریاضیات ، اصول هندسی ، طرحریزی