تحلیل همدیدی فراگیرترین توفان منطقه‎ای گردوغبار بهاره ایران در دو دهه گذشته

هدف از این تحقیق تبیین علل همدیدی وقوع شدیدترین و گسترده‎ترین توفان بهاره گردوغبار طی دو دهه گذشته در ایران است. به منظور تفکیک توفان‎های منطقه‎ای گردوغبار در فصل بهار، از داده‎های ساعتی مربوط به دیدافقی و کد پدیده های هوای حاضر برای دوره زمانی 2016-2000 در 44 ایستگاه همدیدی استفاده شده است. پایش فضایی توفان رخ داده با تصاویر رنگی واقعی ماهواره MODIS و محصول گردوغبار EUMETSAT MSG ترکیب RGB بر پایه کانال‎های مادون قرمز انجام شده است. برای تحلیل همدیدی داده‎های 6 ساعته ERA-Interim با تفکیک افقی 0/75 × 0/75 درجه استفاده شد. در مطالعه حاضر، وضعیت فشار، دما، تاوایی نسبی، سرعت و جهت باد، جریان‎های جتی، چگونگی فعالیت مراکز واگرایی و همگرایی و امگا در ترازهای مختلف جو و همچنین جبهه‎زایی در سطح زمین و سطوح فوقانی مورد توجه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در روزهای13 و 14 آوریل سال 2011، توفان گردوغبار شدیدی در غرب و جنوب‎غرب ایران اتفاق افتاده که سبب افزایش غلظت ذرات گردوغبار تا 47000 میکروگرم بر مترمکعب و کاهش دید افقی تا صفر متر، گردیده است. وقوع چرخند‎زایی در ساعت‎های پایانی روز 12 آوریل و ساعت‎های اولیه روز 13 آوریل در کنار جبهه‎زایی در سطح زیرین و زبرین جو، با تاثیرگذاری ناوه تراز میانی و جت استریک موجود در بستر آن، شرایط کاملا پویا را در این ساعت‎ها رقم زده است. وجود جبهه در ترازهای زیرین و زبرین، چینش باد شدیدی را به‎وجود آورد. جمله واگرایی با مقادیر منفی و جمله تاوایی با مقادیر تاوایی نسبی بیشینه، سبب واداشت جبهه‎زایی در منطقه شد. همچنین وجود جت تراز زیرین در منطقه شرایط انتقال گردوغبار در این توفان را تسهیل نمود.

کلیدواژه ها:

جبهه‎زایی ، جت تراز زیرین ، گردوغبار ایران ، جت استریک