تاثیر عملیات احیاء در بازیابی برخی از جنبه های ساختاری اکوسیستم بیابان (مطالعه موردی: منطقه سیف آباد، شهرستان نیکشهر)

عملیات احیاء اکوسیستم بیابان در منطقه سیف آباد، شهرستان نیکشهر از سال 1382 با کاشت گونه های گزشاهی (Tamarix aphylla)، اسکنبیل (Calligonum comosum) و پیر Salvadora oleoides)) جمعا به مساحت 360 هکتار شروع شد؛ ولی در مورد میزان اثر این عملیات در جنبه های ساختاری و کارکردی اکوسیستم منطقه مطالعه نشده است. هدف این مطالعه، بررسی اثر عملیات احیاء بیولوژیک در منطقه مذکور در بازیابی اجزاء زنده (فلور و فون) و غیرزنده (خاک) اکوسیستم بود. تیمارهای تحقیق شامل 1) منطقه احیاء شده از طریق تک کشتی گونه گز شاهی، 2) منطقه احیاء شده با کاشت تلفیقی گونه گز و اسکنبیل، 3) منطقه احیاء شده از طریق تک کشتی گونه پیر و 4) منطقه بدون عملیات احیاء (شاهد) در سه تکرا بود. نمونه برداری از فلور منطقه به روش تصادفی – منظم انجام شد. در هر تکرار، پنج ترانسکت به طول 300 متر به صورت تصادفی انتخاب و ویژگی های فلور منطقه شامل درصد پوشش کل، درصد پوشش هر گونه، ترکیب گیاهی، تراکم، غنای گونه ای، تنوع گونه ای و درجه اهمیت اندازه گیری شد. به علاوه، در مرکز هر ترانسکت یک نمونه خاک از عمق صفر تا 30 سانتی متر و 30 تا 60 سانتی متر برداشت شد. خصوصیات فیزیکی خاک شامل بافت، ساختمان، نفوذپذیری، وزن مخصوص ظاهری، تخلخل و میزان رطوبت و خصوصیات شیمیایی خاک شامل مواد آلی، هدایت الکتریکی(EC) ، اسیدیته (pH)، ازت، فسفر، پتاسیم و درصد آهک اندازه گیری شد. ویژگی های فون اکوسیستم شامل بندپایان، مورچه ها، خزندگان، دوزیستان و پرندگان از نظر نام گونه ها و میزان جمعیت تقریبی آنها بررسی شد. داده ها با استفاده از تجزیه واریانس یکطرفه مقایسه و وجود یا عدم وجود اختلاف بین سایت های مورد مطالعه با آزمون دانکن تعیین شد. درصد پوشش گیاهی در دو سایت احیاء شده با گونه پیر و گونه گز بیشتر بود (P<0.05). بیشترین غنا و تنوع گونه ای در سایت گز- اسکنبیل و کمترین غنا و تنوع گونه ای در سایت احیاء شده با گونه پیر مشاهده گردید. گونه گز شاهی باعث افزایش معنی دار شوری خاک (P<0.05) ولی ترکیب گونه های گز و اسکنبیل در مقایسه با منطقه شاهد باعث تغییر معنی دار در شوری خاک نشد (P> 0.05). مقدار ماده آلی خاک در سایت گز- اسکنبیل بیش از سایر سایت ها بود (P<0.05). ازنظر اثر عملیات احیاء در تغییر مواد غذایی ضروری خاک (P, N, K)، گونه پیر باعث افزایش معنی دار مقادیرK و N شد (P<0.05) ولی سایر تیمارهای اثر معنی دار در مقادیر این عناصر نداشتند (P> 0.05). کاشت این گونه ها باعث افزایش حضور جوندگانی مانند موش صحرایی، موش دوپای بلوچی، پرندگان کوچک مانند چکاوک هدهدی (Alaemon alaudipes)، زاغ بور کویری (Podoces pleskei) خزندگانی مانند سوسمار باغی هندی(Calotes versicolor) و سوسمارهای کوچک بیابانی مقایسه با منطقه شاهد شد.

کلیدواژه ها:

خواص فیزیکی وشیمیایی خاک ، گزشاهی (Tamarix aphylla) ، اسکنبیل (Calligonum comosum) ، پیر (Salvadora oleoides) ، فون بیابان