صرف مجدد تک صیغه های دوره میانه در دوره نو (یک تحول تاریخی زبان فارسی)

 در زبان فارسی، فرایندی وجود دارد که درآن تک صیغه های دوره میانه دیگر به عنوان صیغه فعل شناخته نمی شوند، بلکه به عنوان عنصری بسیط، نه مشتق، در دستگاه فعلی پذیرفته و دوباره صرف می شوند. دلیل فرایند مذکور این است که با از بین رفتن برخی امکانات فعلی زبان فارسی، مانند شناسه های فعلی، صیغه های مختلفی که با استفاده از آن امکانات ساخته شده اند و هنوز در زبان باقی مانده اند به صورت لغات بسیط و قالبی درمی آیند. زیرا امکاناتی که آن صیغه ها بر آن اساس ساخته شده اند، ناشناخته اند. از سوی دیگر تحت تاثیر قاعده قیاس نیز صیغه های بی قاعده، به تدریج به سوی قاعده مند شدن پیش می روند. این فرایند تاریخی را می توان در دو سطح مشاهده کرد: 1/ سطح واژگانی ؛ 2/ سطح ساختی. در سطح واژگانی دو تک صیغه سوم شخص مفرد و فعل امر مفرد از مصدر بودن در دوره نو ماده پنداشته و مجددا صرف شده اند: 1/ هست؛ 2/ باش. در سطح ساختی دو ساختمان فعلی به صورت کلی، نه از مصدری خاص، مجددا صرف شده اند: 1/ صیغه سوم شخص مفرد فعل التزامی (فعل دعا)؛ 2/ فعل تمنایی.

کلیدواژه ها:

فارسی (نو و میانه) ، فعل ، ماده ، صیغگان ، قیاس