کنایه و قطب مجازی زبان در تاریخ بیهقی

رومن یاکوبسن (1982-1896) زبان شناس و نظریه پرداز روسی با پذیرفتن دیدگاه سوسور (1913-1857) درخصوص دو محور جانشینی و هم نشینی، زبان را به دو قطب استعاری و مجازی تقسیم کرده و بر این باور است که قطب استعاری مخصوص شعر و بر مبنای رابطه شباهت در محور جانشینی است و قطب مجازی مخصوص نثر و بر پایه رابطه مجاورت در محور هم نشینی شکل می گیرد. بر اساس این دیدگاه در تاریخ بیهقی که غلبه زبان با قطب مجازی است، در میان کارکردهای مختلف زبان، کنایه به عنوان یک ویژگی سبکی و متعلق به قطب مجازی زبان از اهمیت خاصی برخوردار است. بیهقی با تصرف در ساختار نحوی جمله ها که غالبا در محور هم نشینی زبان صورت می گیرد، از کنایه برای تجسم و عینیت بخشی به مفاهیم ذهنی بیشترین بهره را برده است. کنایات تاریخ بیهقی را می توان به دو دسته زبانی و ادبی تقسیم کرد که اغلب آن ها در معنای اولیه خود دارای مصداق عینی هستند و به عبارتی لازم معنای آن ها قابلیت تحقق در واقعیت بیرونی را دارد و این مساله با آنچه یاکوبسن می گوید که قطب مجازی زبان از ویژگی های بارز نثر مخصوصا ادبیات رئالیستی است، هم خوانی و هماهنگی بسیار دارد.

کلیدواژه ها:

تاریخ بیهقی ، کنایه ، یاکوبسن ، قطب مجازی زبان