تعیین عوامل موثر فرسایش خندقی در حوزه آبخیز کلوچه بیجار استان کردستان

یکی از انواع فرسایش آبی که موجب تخریب اراضی و برهم خوردن تعادل در پهنه های منابع طبیعی و اراضی کشاورزی می شود و خسارات سنگینی به بار می آورد، پدیده ی فرسایش خندقی است. برای کنترل این پدیده، شناخت عوامل موثر و پهنه بندی حساسیت اراضی نسبت به آن، اهمیت ویژه ای دارد. تخریب اراضی، بر هم خوردن منظر زمین و تعادل اکولوژیک و به مخاطره افتادن منابع زیستی در این مناطق، از جمله موارد دیگری است که پژوهش درباره ی فرسایش، بویژه فرسایش خندقی دراراضی روستای کلوچه ی بیجار واقع در استان کردستان را گریز ناپذیر و الزامی می کند. در همین راستا، حوزه آبخیز کلوچه در شهرستان بیجار، برای انجام پژوهش انتخاب شده است. برای تهیه نقشه ی حساسیت فرسایش خندقی از عکس های هوایی (1:10000)، تصاویر ماهواره ای (Googel Earth 2014) و برای عملیات میدانی از GPS استفاده شد. بررسی ها نشان داد که جنس زمین، شیب، جهت شیب، ژئومورفولوژی و کاربری اراضی، عوامل موثر در وقوع فرسایش خندقی هستند. این مطالعات بر مبنای نقشه های پایه 1:25000 و 1:100000 در سیستم اطلاعات جغرافیایی صورت گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که واحدهای سنگ شناسی (Q(t1 (ذرات نهشته شده کلاستیکی سست پادگانه های خاکی قدیم) plm (مارن کرم تا صورتی با ترکیب بین لایه ای ماسه سنگ و کنگلومرا) 96/8 درصد و تیپ اراضی دشتی و تپه ماهوری 99/99 درصد از مناطق تحت تاثیر فرسایش خندقی را به خود اختصاص داده اند، در ضمن طبقه ی شیب 0-5 درصد (37 درصد) جهت شیب شمال شرق و مسطح با 41/44 درصد و کاربری اراضی زراعی و مراتع کم تراکم و پرتراکم (99/04) دارای بیشترین گسترش مناطق تحت تاثیر فرسایش خندقی در حوزه آبخیز مورد مطالعه هستند.

کلیدواژه ها:

فرسایش خندقی ، ژئومورفولوژی ، شاخص همپوشانی ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، GPS ، حوضه کلوچه