نقش و جایگاه زن در اندیشه و شعر ملک الشعرا بهار

یکی از دوره های جریان ساز و مهم در شعر فارسی، دوره مشروطه است و ازجمله مهم ترین موضوعاتی که بین نوگرایان و موافقان و مخالفان انقلاب مشروطه مطرح شد، مساله آزادی زنان، به ویژه حق رای ایشان بود. نوگرایانی مانند آخوندزاده و طالبوف به آزادی حداکثری و حضور فعال زن در اجتماع باور داشتند و برخی مشروطه خواهان نیز از این عقیده به شکل محدودتری حمایت می کردند. در تضاد با این نگاه، برخی مخالفان مشروطه قرار داشتند. اینان آزادی زنان و کسب علم و دانش را مخالف دین و مذهب می دانستند و چنین اتفاقی را سبب بی بند و باری و تضعیف دین در جامعه می شمردند. شاعران عهد مشروطه، عموما از پیشروان دفاع از حقوق زنان بودند. آن ها به نقش اساسی زنان در تغییر جامعه ایرانی توجه داشتند و می دانستند که تا زمانی که نیمی از جامعه ایرانی اسیر و محصور دیوارهای خانه ها و حجاب ها هستند، پیشرفت جامعه غیرممکن است. دعوت به تعلیم و تربیت زنان و اهمیت دادن و توجه به علم آموزی ایشان البته با حفظ عفت و عفاف از شعارهای شاعرانه عهد مشروطه بود. در این میان طبیعی بود که حمایت از حضور زنان در جامعه با نفی پیچه و روبند همراه باشد و بیشتر این شاعران، زنان را ترغیب می کردند که با حفظ حجاب و عفت بدون روبند در جامعه حاضر شوند و به مدرسه روند و دانش آموزند. دراین ارتباط، جایگاه ملک الشعرا بهار در میان شاعران مشروطه از همه بیشتر است. فرصت و مدت عمر بهار به او این اجازه را داد تا در باب مهم ترین مضامین عصر سخن سرایی کند. ستایش وطن، آزادی، قانون در کنار حقوق و آزادی زنان از مهم ترین مضامین شعر وی هستند. شاعری که از موهبت داشتن مادر، همسر و دخترانی پاکیزه نهاد برخوردار بود، در میان اشعارش بارها در ستایش و درباره این قشر محروم جامعه سخن ساز کرده بود. از مجموعه اشعار بهار می توان به میزان توجه شاعر به محرومیت زنان واقف شد و همزمان می توان دریافت که او تا چه اندازه دوستدار خانواده و زن و همسر بوده و تا چه اندازه برای زنان خانواده خود ارزش قائل بوده است تا آنجا که واژه زن 362 بار، مادر 144 بار و دختر 41 بار در اشعار او تکرار شده است. اکثر اشعار بهار درباره زنان، مربوط به سال های بعد از هیجان ها و انقلاب های دوره مشروطه است. در این مقاله که به صورت توصیفی و تحلیلی انجام گرفته، به این مباحث پرداخته شده است.