مقایسه تطبیقی مضامین مشترک گیاهان مقدس در نقش مایه های گیاهی معماری پیش از اسلام ایران و آرایه های معماری دوران اسلامی (با تاکید بر دوره امویان و عباسیان)

سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 874

فایل این مقاله در 16 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_BAGH-16-71_003

تاریخ نمایه سازی: 18 خرداد 1398

چکیده مقاله:

در میان تمام ملت ها گیاهان و عناصر گیاهی از تقدس ویژه ای برخوردارند و این موضوع سبب شده است که مفاهیم آشکار و نهفته موجود در آنها در هنر و معماری ملل مختلف بروز و ظهور داشته باشد. در ایران باستان نیز جلوه هایی از عناصر و نقش مایه های گیاهی را می توان در تزیینات معماری مشاهده کرد که الگوی سایر ملل نیز شده است. بیان مسئله و هدف :پژوهش حاضر در پی استخراج مفاهیم نهفته در نقوش گیاهی به کاررفته در معماری ایران پیش از اسلام و بررسی اثرپذیری معماری دوره های امویان و عباسیان از معماری پیش از اسلام ایران است. به این منظور مفاهیم نمادین و اسطوره ای گیاهانی از جمله گل نیلوفر آبی، گیاه کنگر (آکانتوس) و درختانی مانند نخل و مو که به طور مشترک در معماری پیش از اسلام ایران و دوران اسلامی استفاده می شده، مورد بررسی قرارگرفته اند. روش :در این پژوهش تلاش شده است که دوام تاثیر این گیاهان در اندیشه و سپس در معماری دو دوره تفسیر شده و دلایل انتقال این نقوش از معماری پیش از اسلام ایران به دوران اسلامی بررسی شود. بنابراین با استفاده از روش مطالعه میان موردی نقش مایه های گیاهی بناهای شاخص معماری پیش از اسلام ایران در دوره های هخامنشیان (تخت جمشید) و ساسانیان (کاخ تیسفون، طاق بستان و کاخ بیشاپور) با نقوش گیاهی به کاررفته در بناهای دوره امویان از جمله مسجد قبه الصخره، قصرالحیر، قصرالمشتی و کاخ خربه المفجر و تزیینات نقوش گیاهی بناها و کاخ ها در دوره عباسیان از جمله کاخ بلکورا و مسجد سیمره مقایسه شد و با استفاده از تفسیر تاریخی بناها و مراجعه به متون مختلف، مضامین مشترک استخراج شده و نمود آن در معماری هر دو دوره تاریخی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. نتیجه :نتایج حاصل نشان می دهد که وجود مفاهیم والایی چون پاکی، خلوص و نیروی مقدس حیات، دانش و معرفت در بطن این گیاهان سبب استفاده از آنها در معماری شده و این ویژگی به طور مشترک در معماری هر دو دوره وجود دارد. نتایج بررسی ها نشان می دهد وجود برگ های نخل و گل نیلوفر در قصر الحیر و کاخ خربه المفجر و همچنین برگ های تاک و خوشه های انگور در بنای قبه الصخره در کنار بهره گیری از فرم های مثلث و دایره در قصرالمشتی و سایر نقوش به کاررفته، همه نشان از حضور معماری و هنر ایرانی در معماری دوره اموی و عباسی دارند. همچنین هم جواری جغرافیایی، تعلقات به آرمان های یکسان، زبان، هنر و شراکت در ایجاد و پرورش مکاتب علمی از دیگر دلایل انتقال نقوش از معماری و فرهنگ ایرانی به معماری دوره اسلامی به طور خاص دوره اموی و عباسی است.

نویسندگان

وحید حیدر نتاج

استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، ایران.

میترا مقصودی

کارشناس ارشد مهندسی معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • • احمدی، حسن و شکفته، عاطفه. (1391). تزیینات گچ بری ...
  • • اتینگهاوزن، ریچارد و گرابار، الک. (1378). هنر و معماری ...
  • • اعظمی، زهرا، شیخ الحکمایی، محمدعلی و شیخ الحکمایی، طاهر. ...
  • • اقبال آشتیانی، عباس، پیرنیا، حسن و جوانمردی، لطیفه. (1389). ...
  • • انصاری، جمال. (1366). گچ بری دوران ساسانی و تاثیر ...
  • • امیدواری، سمیه. (1393). گذری بر میراث معماری عراق. تهران ...
  • • برند، باربارا. (1383). هنر اسلامی. ت: مهناز شایسته فر، ...
  • • برومند، سعید. (1381). تخت جمشید: پرستشگاه خورشید. ک رم ...
  • • بهمنی، پردیس. (1389). سیر تحول و تطور نقش و ...
  • • پوپ، آرتوراپهام. (1382). معماری ایران. ت : غلامحسین صدری ...
  • • پوپ، آرتوراپهام و اکرمن، فیلیپس. (1387). سیری در هنر ...
  • • توکلی، فاطمه. (1378). بررسی عناصر بصری در نقوش گیاهی ...
  • • جوادی، شهره. (1386). اماکن مقدس در ارتباط با طبیعت ...
  • • چهری، محمد اقبال. (1386). پژوهشی در گچ بری های ...
  • • حسن پور، عطا. (1394). بررسی و مقایسه تطبیقی گچ ...
  • • خالدیان، ستار. (1387). تاثیر هنر ساسانی بر سفال دوره ...
  • • دادور، ابوالقاسم و منصوری، الهام. (1385). اس اطی ر ...
  • • دیماند، موریس اسون. (1383). راهنمای صنایع اسلامی. ت: عبدالله ...
  • • رایس، دیوید تالبوت. (1384). هنر اسلامی. ت : ماه ...
  • • زمانی، عباس. (1352). طرح اربسک و اسلیمی در آثار ...
  • • سلطان زاده، حسین. (1357). معماری کلاسیک. تهران : دفتر ...
  • • زمانی، عباس. (1355). تاثیر هنر ساسانی در هنر اسلامی. ...
  • • شاطریان، رضا. (1390). تحلیل معماری مساجد ایران. تهران : ...
  • • شاهین، ستاره. (1380). معرفی نقوش گیاهی در گچ بری ...
  • • طباییان، سیده مرضیه و حبیب، فرح. (1388). معماری و ...
  • • فروزنده مهر، زینب. (1391). مطالعه فنی و هنری آثار ...
  • • کونل، ارنست. (1347). هنر اسلامی. ت: هوشنگ طاهری، تهران: ...
  • • کیانی، محمد یوسف. (1374). تزیینات اسلامی وابسته به معماری ...
  • • گدار، آندره. (1377). هنر ایران. ت : بهروز حبیبی. ...
  • • گرابار، اولگ. (1379). شکل گیری هنر اسلامی. ت : ...
  • • گیرشمن، رومن. (1370). هنر ایران در دوران پارتی و ...
  • • مبینی، مهتاب و شافعی، آزاده. (1394). نقش گیاهان اساطیری ...
  • • مبینی، مهتاب. شاکرمی، طیبه و شریفی نیا، اکبر. (1397). ...
  • • لک پور، سیمین. (1389). کاوش ها و پژوهش های ...
  • • ناجی، محمدرضا. (1386). فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو ...
  • • ندیم، فرناز. (1386). نگاهی به نقوش تزیینی در هنر ...
  • • وارنر، رکس. (1386). دانش نامه اساطیر جهان. ت : ...
  • • واشقانی فراهانی، ابراهیم. (1389). سرآغاز گیاهان در اساطیر ایرانی. ...
  • • هیل، درک و گرابار، الگ. (1386). معماری وتزیینات اسلامی. ...
  • • هیلن براند، روبرت. (1374). معماری: هنرهای ایران. زیر نظر ...
  • • هیلن براند، رابرت. (1383). معماری اسلامی. ت : باقر ...
  • • هینلز، جان راسل. (1388). اسطوره های ایرانی. ت : ...
  • • Al-Harithy, H.N. (2002). the culture of design and production ...
  • • Dimand, M. (1937). Studies in Islamic ornament: some aspects ...
  • • Golombek, L. (1969). Abbasid Mosque at Balkh. Oriental Art, ...
  • • Grabar, O. (1959). Formation of Islamic art. New Haven: ...
  • • Hillenbrand, R. (1999). Islamic art and Architecture. London: Thames ...
  • • Hitti, Ph. (1937). History of the Arabs, Palgrave Macmillan. ...
  • • Thompson, D. (1976). Stucco Frome Chal Tarkhan- Eshqabad near ...
  • نمایش کامل مراجع