تحلیل ناپایداری بستر کانال با استفاده از تنش برشی بحرانی (مطالعه موردی رودخانه بیطاس مهاباد)

ناپایداری مجرا و سواحل رودخانه نه تنها موجب خسارت به اراضی مستعد کشاورزی و تاسیسات مجاور ساحل رودخانه شده بلکه رسوبات حاصل از فرسایش در برخی مواقع درسد قابل توجهی از مجموع کل رسوبات انتقالی توسط جریان رودخانه را شامل می شوند. درک حرکت رسوب و حساسیت کانال نسبت به فرسایش یا رسوب گذاری، ضرورتی مهم برای مدیریت رودخانه است. برای پیش بینی میزان فرسایش بستر رودخانه روش های بسیاری پیشنهاد شده است؛ که در این پژوهش برای بررسی فرسایش بستر رودخانه بیطاس مهاباد از مدل تنش برشی واحد بحرانی استفاده شد. با هدف بررسی آستانه حرکت ذرات در بستر این رودخانه شرایط سه مقطع عرضی از این رودخانه بررسی شد. در ادامه تنش برشی بحرانی برای چهار اندازه ذره D95,D84,D50,D16 در هر سه مقطع محاسبه شد و مشخص گردید که در مقطع عرضی شماره 1 در دبی لبالبی مقطع تمامی ذرات با اندازه های D16,D95,D84وd50 شروع به حرکت می کنند، بنابراین در دبی لبالبی شرایط رسوبی بستر رودخانه تغییر کلی خواهد کرد. در مقطع شماره 2 ذرات با قطر D84 و بیتشر از آن در بستر رودخانه پایدار خواهند ماند و سایر ذرات کوچک تر از این اندازه شروع به حرکت می کنند، در مقطع شماره 3 ذرات با قطر D95 و بیشتر از آن در بستر رودخانه پایدار خواهند ماند و سایر ذرات کوچک تر از این اندازه شروع به حرکت می کنند وجود شیب بیشتر بستر و عرض کمتر کانال فعال در مقطع عرضی شماره 1 سبب شده که تمامی ذرات مورد بررسی ناپایدار باشند.

کلیدواژه ها:

تنش برش واحد بحران ، ناپایداری بستر ، اندازه ذرات ، رودخانه بیطاس ، مهاباد