بررسی میزان تحقق پذیری طرح های توسعه شهری باتاکید بر توسعه کالبدی (نمونه موردی: شهر اراک)

طرح های جامع شهری به عنوان مهم ترین ابزار مدیریتی در مقیاس شهر در طی چند دهه که از ظهور آن می گذرد با مسایلی روبرو بوده که دستیابی به اهداف و نتایج مدنظر خود را با کمرنگی همراه کرده است. به طور کلی، یکی از روش های مهم در شناخت میزان موفقیت طرح های توسعه شهری، ارزیابی آنها در راستای اصول توسعه پایدار می باشد. این فرآیند، اتکا به نقش نظریه ها و دیدگاه های اثرگذار برنامه ریزی توسعه شهری در تهیه این طرح ها، و نیز ارزیابی کمی و کیفی یا میزان تحقق پذیری آن ها می تواند مهم باشد. شهر اراک نیز همچون سایر شهرهای بزرگ کشور دارای ناپایداری شهری در ابعاد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی می باشد. بر این اساس خطرات محیطی از جمله سیل و زلزله ساکنین شهر و منطقه را تهدید می کند. که اگر روند ناپایداری کنونی در شهر اراک و منطقه ادامه یابد در آینده ای نه چندان دور مشکلات بسیار زیادی گریبانگیر ساکنین شده که مستلزم سرمایه گذاری های فراوان و غیر قابل جبرانی خواهد بود. اهداف اصلی تحقیق شامل: بررسی امکان تحقق پذیری طرح توسعه شهری اراک (طرح جامع) با در نظر گرفتن وضع موجود و ضوابط و مقررات با تاکید بر توسعه کالبدی، امکان سنجی تحقق پذیری طرح های مشابه، بررسی امکان تحقق پذیری طرح جامع اراک از دیدگاه کالبدی می باشد. در این پژوهش، با توجه به ماهیت و اهداف موضوع از نوع تحقیقات کاربردی، و به لحاظ ماهیت و نحوه گردآوری اطلاعات تحلیلی همبستگی و از نوع پیمایشی می باشد که با هدف کاربردی مورد استفاده قرار می گیرد. به منظور گردآوری اطلاعات مورد نیاز ابتدا منابع و پژوهش های پیشین (داخلی و خارجی) به شکل کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفت. منابع مورد استفاده این مرحله شامل طرح های فرادست، مقالات، کتب، سالنامه ها، وب سایت های اینترنتی و... است. همچنین در این پژوهش، برای بررسی و تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل عاملی به منظور سنجش سطح توسعه یافتگی شهر اراک بر اساس شاخص های تحقق پذیری طرح های توسعه شهری در راستای توسعه پایدار استفاده شده است. ارزیابی ها نشان می دهد که وضعیت توسعه پذیری کالبدی در شهر اراک نامطلوب می باشد. براساس نتایج تحقیق، در بین عوامل توسعه یافتگی کالبدی شهر اراک، عامل مجاورت و دسترسی به خدمات اجتماعی- فرهنگی با میانگین 88/3 بالاترین امتیاز را به دست آورده است. رتبه بعدی متعلق به عامل حمل و نقل و ارتباطات با امتیاز 51/3 اختصاص دارد. کم ترین امتیاز نیز به گویه مسکن با میانگین 15/2 اختصاص دارد. با توجه به شرح بررسی های صورت گرفته می توان نتیجه گرفت که فرضیه تحقیق مبنی بر ناپایدار بودن وضعیت توسعه پذیری در شهر اراک تایید می گردد.