مروری بر تشخیص ودرمان خشکی مزاج در طب سنتی

مقدمه یبوست یا خشکی مزاج عارضه ای در دستگاه گوارش است که بر اثر آن، مواد دفعی در روده بزرگ سفت می شوند دفع آن ها با درد سختی همراه می شود. یبوست حاد ممکن است سبب بسته شدن روده شود، که به نوبه خود حتی ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. علل بروز این عارضه ممکن است رژیم غذایی نامناسب، برهم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی یا آناتومی بدن باشد. طب سنتی معتقد است بعد از خوردن هر وعده غذایی، باید فضولات حاصل از آن دفع شود. البته در این زمینه استثناء هم وجود دارد. افراد سالخورده به طور طبیعی فضولات دفعی شان کمتر است. علاوه بر دفعات اجابت مزاج، قوام مدفوع هم اهمیت دارد. مثلا ممکن است فرد روزی بار دفع داشته باشد اما اجابت مزاجش همراه با یبوست باشد با اتمام دفع احساس سبکی نکند. یبوست علل بسیار متعددی دارد؛ مثلا حرارت خشکی روده ها می تواند باعث سفت شدن مدفوع شود. بعضی افراد هم به دنبال اسهال مزمن دچار یبوست می شوند. مصرف داروهای مخدر، شقاق بواسیر، انسداد در روده ها یا مسیر ریزش صفرا به روده، تنگی ها چسبندگی ها، کرم ها انگل های روده، بیماری های عصبی، عضلانی روانی، تندخویی عصبانیت، بی خوابی، تغذیه نامناسب سرطان ها می توانند باعث یبوست شوند. روش: این تحقیق یک مطالعه کتابخانه ای براساس بررسی متون در پایگاه داده های داخلی بین المللی مانند pubme googl scholar، magiran با استفاده از کلمات کلیدی شامل یبوست، طب مکمل، طب سنتی، گیاه درمانی اجابت مزاج ،... انجام شد سپس داده های جمع آوری شده تحلیل، مقایسه تطبیق داده شده در نهایت مطالب جمع بندی نتیجه گیری شده است. یافته ها: عوامل متعددی زمینه ایجاد یا تشدید یبوست را فراهم می کند در طب نوین معیارهای مشخص نسبتا دقیقی برای تعریف یبوست ذکر شده بعضا درمان هایی ارایه شده است اما در طب سنتی، اعتقاد بر این است که مصرف بعضی خوراکی ها مثل بادمجان، عدس، گوشت های نمک سود شده، چای پررنگ، سبزی های تند، خوراکی های ترش قابض مثل آبغوره، فست فودها غذاهای آماده همچنین آب یخ می تواند باعث یبوست شود. در مقابل، غذاهایی مثل آبگوشت جوجه یا بزغاله گوشت های راحت هضم همراه با سبزی هایی مثل اسفناج کدو و... طبیعت گرم تر دارند روده ها را مرطوب می کنند. گوشت مرغ چاق بال جوجه یا مرغ نیز باعث لعاب دار شدن خوراک نرم شدن مدفوع می شود؛ به خصوص در کسانی که سوداوی مزاج هستند. از طرفی، مصرف مرغ همراه دارچین، بادام، زیتون کرفس، شکم پر کردن آن با سبزی ها همچنین آبگوشت خروس با روغن بادام شیرین به رفع یبوست کمک می کند. درواقع دارچین لطیف کننده مقوی معده است نفخ را از بین می برد. تخم کرفس نیز جاذب از معده دافع از روده است؛ یعنی مواد زاید را از معده به سمت روده ها جذب از روده ها به خارج از بدن دفع می کند. بحث نتیجه گیری: یبوست یکی از شایع ترین عوارض سبک جدید زندگی است تعریف یبوست در طب سنتی ایرانی با طب جدید متفاوت است به طوریکه تشخیص یبوست در طب سنتی بسیار زودتر مطرح شده بکارگیری داروهای گیاهی در بهبود یبوست همراه با استفاده از ظرفیت های تشخیصی درمانی طب کلاسیک می تواند الگوی جدیدی را برای مواجهه با آن طراحی کند بطوریکه استفاده از تجارب سنتی احتمال کشف مواد موثر دارویی را افزایش داده باعث کاهش هزینه ساخت داروها می شود. رویکرد تلفیقی در انجام تحقیقات بالینی برای بهبود اثربخشی ایمنی درمان های یبوست پیشنهاد می گردد.

کلیدواژه ها:

یبوست ، طب سنتی ، دارو گیاهی ، اجابت مزاح طب مکمل