الگوی ارتباطی فرهنگی دعا در فرهنگ اسلامی شیعی با تاکید بر ادعیه صحیفه سجادیه

دعا معمولا به عنوان یک پدیده فردی دیده می شود اما واقیعت امر این است که عمیق ترین و پیچیده ترین اشکال ارتباطی در قالب آن تحقق می یابد. در این مقاله تلاش شده شده با بررسی آیات و روایات و سیره معصومین (ع)، جنبه های عرفانی و فلسفی دعا و مقایسه آن با تعاریف و علم ارتباطات، ابعاد پیچیده ارتباطی این پدیده در قالب سطوح و انواع ارتباطات با تاکید بر صحیفه سجادیه مورد بررسی قرار گیرد. بررسی ها نشان می دهد که مهم ترین سطح ارتباطی دعا و در عین حال بیرونی ترین آن، ارتباطات برون فردی و مرکزی ترین آن، ارتباطات درون فردی است که تمامی عملکرد دعا د عرصه ارتباطات میان فردی، گروهی و جمعی تحت تاثیر و به واسطه آن صورت می گیرد. مهم ترین کارکرد دعا در سطح ارتباطات درون فردی شکل دهی، تقویت و جهت دهی ارتباطات درون فردی در جهت دستیابی به یک احساس و تجربه معنوی و در سطح ارتباطات میان فردی تقویت هنجارها و ارزش های مرتبط است. در سطح ارتباطات جمعی، دعا در انتقال پیام های سیاسی، اجتماعی و دینی به مخاطبان انبوه نقش آفرینی می کند. ارتباطات برون فردی حاکم بر دعا به خودی خود دارای چهار سطح و مرتبه است که با سطح اعتقادی . ایمانی دعا کننده ارتباط دارد. بحث ارتباطات کلامی در دعا حداقل در دو سطح مطرح می شود: 1- آنچه از خداوند خواسته می شود (که نشانگر نوع رویکرد دین داری است) 2- مباحث زیبایی شناختی موجود در زبان دعا. ارتباطات غیرکلامی در دعا، حداقل در سه زمینه زمان ، مکان و حالات بدنی نمود پیدا نمی کند. دعا در زمینه ارتباطات میان فرهنگی، مشترک میان ادیان بوده و ناقل فرهنگ ها و مناسک فرهنگی است. ارتباطات امتی بر بستر زبان عربی تسریع می کند و هنجارها و ارزش های مرتبط را تقویت می نماید. ارتباطات سیاسی نیز حداقل در سه سطح بینش، گرایش و رفتار سیاسی در دعا نمود پیدا می کند.

کلیدواژه ها:

دعا ، فرهنگ اسلامی شیعی ، علم ارتباطات ، سطوح ارتباطات ، انواع ارتباطات ، صحیفه سجادیه ، تحلیل مضمون