سیاست های دینی و فرهنگ مردمی در ایران: تحلیل گفتمان انتقادی برنامه های توسع (88-1368)

در زیست جهان فرهنگی معاصر پیوند میان دو مقوله اثرگذار ، قدرت و فرهنگ ، بیش از پیش خود را در قالب و شکل بندی اجتماعی سیاسی سیاست فرهنگی (گفتمان) و سیاستگذاری فرهنگی (راهبرد و کردار ایدیولوژیک) نشان داده است. پیامد کارکردی این سیاست ها در مجموع چیزی جز تعیین معنای زیست اجتماعی و کنش های روزمره، بازنمایی فرهنگی و مشروعیت بخشیدن به فرهنگ زندگی روزمره و نهایتا انتظام بخشیدن به اندیشه و کردارهای فرهنگی نیست. در این میان دستکم ما شاهد ایجاد پررنگ حوزه دیگری از این سیاست های فرهنگی هستیم که حلقه محوری آن را دین تشکیل می دهد؛ منظور سیاست (های) فرهنگی دینی است که شکل بندی اجتماعی را با محتوای فرهنگ دینی، سیاست دینی، سیاست گذاری فرهنگ دینی و سیاست گذاری دینی در فرهنگ پدید آورده اند. به این معنا سیاست (های) فرهنگی دینی، به ویژه در جوامع حساس تر به فرهنگ دینی و دارای رژیم های سیاسی با جهت گیری فرهنگ دینی (از جمله ایران معاصر)، با سوژه گفتمانی سر و کار دارند که می توان آن را فرهنگ مردمی (مردم پسند) دانست. از این منظر مسیله این است که در سیاست گذاری دینی برای فرهنگ مردمی ایران: 1. کدام سیاست های گفتمانی محوریت یافته اند 2. به کدام سوژه های گفتمانی در این سیاست ها بیشتر ارجاع شده است 3. غایت گفتمانی محوری در این سیاست ها برای سوژه ها چیست در مقاله حاضر پرسش های این مسیله در دل چارچوب نظری خاص، سیاست های دینی هویت- مقاومت فرهنگی، و روش متناسب با آن، تحلیل گفتمان انتقادی، پاسخ داده شده اند.

کلیدواژه ها:

قدرت و فرهنگ ، سیاست های گفتمانی ، سوژه های گفتمانی ، سیاست های دینی هویت- مقاومت ، تحلیل گفتمان انتقادی ، غایت گفتمانی ، فرهنگ مردمی ، فرهنگ دینی ، سیاست دینی ، سیاست گذاری فرهنگ دینی و سیاستگذاری دینی در فرهنگ