نقد و بررسی روند تکامل شخصیت قهرمان در هفت خان رستم و اسفندیار براساس نظریه یونگ

نظریه تکامل شخصیت یونگ با همه اهمیتش، در مقایسه با ادبیات فارسی بسیار نوپاست. با این حال، از زمان ارایه به منزله معیار جدید نقد روان شناختی در حوزه ادبیات رونق بسیاری یافت. از طرف دیگر، یکی از مهم ترین مضامین ادبیات حماسی فارسی داستان هفت خان رستم و همچنین اسفندیار است که با وجود شهرت و اهمیتشان تاکنون از منظر روان شناسی یونگ هدف نقد قرار نگرفته اند. هدف پژوهش حاضر اعتبارسنجی نظریه مزبور در نقد روانشناختی این دو هفت خان به مثابه دو روایت گرانسنگ ادب فارسی است. از این منظر، مقاله پیش رو تلاش می کند تا با توسل به نظریه تکامل شخصیت یونگ بر اهمیت ارتباط موجود میان مضمون هفت خان و مکتب روان شناسی یونگ تاکید ورزد. این پژوهش به بررسی و تحلیل هریک از ارکان تشکیل دهنده نظریه یونگ، یعنی کهن الگوهای سایه، آنیما، آنیموس، پرسونا و.. در هفت خان رستم پرداخته و سپس کیفیت وقوع آنها را در هفت خان اسفندیار مدنظر قرار می دهد. برای رسیدن به نتیجه بهتر مفاهیم کلیدی هفت خان از دیدگاه روان شناسی یونگ رمزگشایی شده است. نتیجه تحقیق مشخص کرد که تمام ارکان نظریه یونگ به وضوح، ترتیب و در برخی موارد به صورت مکرر در هفت خان رستم دیده می شوند. برخلاف هفت خان رستم، این الگو در هفت خان اسفندیار از نظم مشخصی برخوردار نیست و در پاره ای موارد به صورت تلویحی به آن نگریسته شده است. نیز می توان به فقدان کهن الگوی آنیموس در طرحواره هفت خان اسفندیار اشاره کرد

کلیدواژه ها:

ادبیات حماسی ، رستم ، هفت خان ، یونگ ، کهن الگو ، نماد