آشنایی زدایی معنایی و واژگانی در اشعار عبدالقادر بیدل دهلوی

آشنایی زدایی یعنی تازه و نو، و غریبه و متفاوت کردن آنچه آشنا و شناخته شده است؛ در اصطلاح یکی از تکنیک های ادبی است که اول بار در مکتب شکل (گرایانفرمالیست های ) روس مطرح شد و یکی از مهمترین نظریه های این مکتب محسوب می شود. بنابراین نظریه، وظیفه شاعر و یا هنرمند این است که با غریبه کردن مفاهیم آشنا و مشکل کردن فرمها و افزودن بر دشواری، مدت زمان درک خواننده را طولانی تر کرده و لحظه ادراک را به تعویق بیندازد، بدین سان باعث ایجاد لذت و ذوق ادبی گردد و در پی آن برای خواننده یا شنونده ی سخن، شگفتی حاصل شود. گفتنی است هر عدولی، آشنایی زدایی به شمار نمی آید، بلکه باید آن عدول، در مخاطب تاثیر بگذارد و نیز زیبا باشد تا مخاطب از آن لذت ببرد.از جمله ی خصایص بارز سبکی شعرای سبک هندی آشنایی زدایی و هنجار گریزی معنایی و واژگانی است و منظور از آن در اشعار شعرای سبک هندی این است که آنان، به جهت دست یافتن به معنی بیگانه و پروراندن معانی و مضامین بکر شعری و متفاوت از آن چه در عرف و هنجار ادبی است، در مورد معانی و مضامین کلیشه ای و رایج در ادب فارسی و شخصیت ها و عناصر مشهور داستانی از زاویه ای غیر عرفی می نگرند. این سخن بدان معنا است که وی در اشعار خود به ستایش و یا انتقاد به آن چیزی می پردازند که در عرف و هنجار و عادت دیرینه ی ادبی با نگرشی مثبت یا منفی با آن برخورد شده است. و گاه به ساخت واژگانی تازه می پردازند که پیش از این کسی آن ها را به کار نبرده است. بیدل از آن دسته شاعرانی است که با تاکید بر ابهام در شعر و پذیرش ساختارهای نوگرایانه ی سبک هندی، واژه های تازه ای را برای غنی سازی زبان، ارایه داده است.در این نوشتار با بهره گیری از روش تحقیق توصیفی و به شیوهی اسنادی و کتابخانه ای برآنیم شعر بیدل را با ذکر شواهدی از منظر آشنایی زدایی معنایی و ولژگانی تحلیل نماییم

کلیدواژه ها:

سبک هندی ، بیدل دهلوی ، آشنایی زدایی معنایی ، آشنایی زدایی واژگانی