تحلیل شعرحلاج شفیعی کدکنی بر مبنای نظریه نشانه شناسی شعر مایکل ریفاتر

بررسی و تحلیل متون ادبی از دیدگاه نشانه شناسی به ویژه نشانه شناسی شعر، یکی از شیوه هایی است که امروزه موردتوجه منتقدان و نظریه پردازان ادبی قرار گرفته است. نقد نشانه شناسی از جمله رویکردهای نظام مند نیمه دوم قرن بیستم است که در تبیین ماهیت و کارکرد متون ادبی نقش داشته است. مایکل ریفاتر، منتقد فرانسوی تبار آمریکایی، در کتاب نشانه شناسی شعر(1978 )، چارچوب نشانه شناختی را برای خوانش شعر پیشنهاد کرد که به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. نظریه شناسی نشانه شعر مایکل ریفاتر متکی بر ساختارگرایی و واکنش خواننده و همچنین در پی بررسی ارجاع نشانه ها به یکدیگر در درون متن و ایجاد شبکه ای به هم پیوسته از نشانه ها است. این نظریه میکوشد از طریق عبور از خوانش اکتشافی به خوانش پس کنشانه و بر مبنای توانش ادبی خواننده، در نهایت شیوهای نظام مند از خوانش متن را ارایه نماید. در این جستار، شعر حلاج شفیعی کدکنی بر مبنای این نظریه مورد تحلیل قرار گرفته است. هدف از پژوهش حاضر، تلاش برای خوانش دقیق تر و ژرف تر شعر مورد نظر به استناد چارچوب نظری ریفاتر است. نتایج پژوهش نشان میدهد که واژه حلاج به عنوان واژه محوری، خاستگاه و گرانیگاه شعر است و در یک رابطه دو سویه با سایر نشانه های شعر، از قبیل واژگان انباشت و نظام توصیفی مثل کرکسان تماشا، شحنه های مامور، دار، نماز عشق، همسان و هم سکوت با مامورهای معذور و ...بیانگر دلالتهای ضمنی عمیقی است که در ذهن و اندیشه تاریخی و اسطورهگرای شاعر نقش بسته است.

کلیدواژه ها:

نشانه شناسی شعر ، مایکل ریفاتر ، انباشت ، خوانش اکتشافی ، شفیعی کدکنی