تحلیل اثرات تغییرات روزانه جریان سطحی حوضه آبریز زرینه رود بر تراز آب دریاچه ارومیه

حوضه آبریز دریاچه ارومیه با وسعت معادل 51876 کیلومترمربع که بستردریاچه ارومیه با وسعتی حدود 5000 کیلومتر مربع در مرکز آن واقع شده است. از نظر تقسیمات کشوری بخشی استانهای آذربایجان غربی (46 درصد)، آذربایجان شرقی (43 درصد) و کردستان (11 درصد) را در بر می گیرد. اصلی ترین حوضه های آبریزی که به دریاچه ارومیه منتهی می گردند حوضه های آبریز زولاچای، نازلوچای، روضه چای، شهر چای، باراندوز چای، گادارچای، مهاباد چای، سیمینه رود، زرینه رود، صوفی چای، قلعه چای و آجی چای می باشند. از دو دهه اخیر میزان ورودی جریان سطحی به دریاچه ارومیه از زیر حوضه های منتهی به دریاچه کاهش چشمگیری یافته به طوری در این دوره میزان آب دریاچه روند نزولی پیدا کرده و در حال حاضر (اوایل سال آبی 97-1396) حجم آب دریاچه به حداقل رسیده است. از دلایل اصلی این کاهش حجم آب دریاچه، خشکسالی های مستمر، تغییر الگوی کشت به کشت های با نیاز آبی زیاد، توسعه اراضی کشت های آبی، افزایش استفاده از منابع آبی سطحی و زیرزمینی بیان شده است. در این مقاله جریان سطحی روزانه از زیر حوضه زرینه رود با اختصاص بیش از 40 درصد جریان های ورودی به دریاچه (ورودی به سد بوکان و ایستگاه نظام آباد در پایاب زرینه رود)، تغییرات روزانه تراز آب دریاچه ارومیه (شاخه بالا رونده تراز و شاخه پایین رونده تراز) در سالهای آبی در 20 ساله اخیر مورد تحلیل قرار گرفت. از نتایج بدست آمده این تحلیل مواردی به این شرح است، شاخه نزولی تراز آب دریاچه در سال های آبی کاهش حجم آب و بارندگی با شیب بسیار زیاد موجب تخلیه آب دریاچه بوده و بر افزایش آب ورودی به دریاجه در بخش صعودی تراز دریاچه تا 2 برابر پیشی گرفته، لذا در روند احیای دریاچه علاوه اجرای مصوبات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، کاهش درجه خشکسالی و استفاده از تکنولوژی های کاهش تبخیر از سطح دریاچه می توانند اثر بخشی احیای دریاچه ارومیه را تضمین نمایند و جوامع اثر پذیر از خطر طوفان های ریزگرد نمکی ناشی از خشک شدن بستر نمکی دریاچه ارومیه در امان بمانند.

کلیدواژه ها:

دریاچه ارومیه ، جریان سطحی ، تراز دریاچه ، زرینه رود ، سد بوکان