مرزهای علوم و مابعدالطبیعه با دو معیار تحقیق پذیری و ابطال پذیری

فیلسوفان علم برای تمایز علوم تجربی از متافیزیک و شبه علم ملاک های مختلفیارایه می کنند. اثبات گرایان منطقی با پذیرش منطق استقرایی علم در مقام گردآوریاطلاعات بر مشاهده و استقرا تاکید دارند و در مقام داوری، اثبات قطعی گزاره هایعلمی را با روش استقرایی امکان پذیر می دانند. اینان با پیشنهاد معیار تحقیق پذیریبرای مساله تحدید و معناداری، نظام های نظری مابعدالطبیعی را نه تنها غیرعلمیبلکه مهمل می شمارند. در حالی که نخستین مرحله روش علمی نمی تواند مشاهدهباشد و گزاره های حسی خطاپذیر هرگز نمی توانند اساس مطمینی برای علم به شمارآیند و اصل استقرا هم بر اساس مبانی این مکتب توجیه ناپذیر است. به علاوه گزاره صدق و معنای یک گزاره در گرو تحقیق پذیری آن است ، نه تحلیلی است و نهدرستی آن با تجربه اثبات شده است.از نظر ابطال گرایانی چون پوپر پژوهش علمی طی مراحل سه گانه مواجهه با مساله،ابداع نظریه و آزمون انجام می شود و هر سیستم نظری تنها در صورتی علمی استکه بتواند در معرض نقد قرار گیرد و در برابر آن انتقادات پایداری کند؛ اما این معیارنیز پذیرفتنی نیست زیرا بر اساس آن، گزاره های وجودی باید غیرعلمی و متافیزیکیشمرده شوند و نیز ابطال قطعی نظریه ها به جهت خطا پذیری گزاره های مشاهدتی ومسبوقیت آنها به نظریه، غیرقابل حصول است. علاوه بر این تاریخ پیشرفت هایعلمی گواهی می دهد که دانشمندان هرگز با مشاهده موارد نقض از نظریه خود صرف نظر نمی کنند. پس از پوپر، لاکاتوش پیشنهاد می دهد برنامه های پژوهشی به شرط انسجام و داشتن برنامه ای برای ادامه تحقیقات و پیش بینی های بدیع، علمی تلقیشوند و بر اساس همین معیارها رو به پیش یا رو به زوال خوانده شوند.

کلیدواژه ها:

علم ، مابعدالطبیعه ، استقرا ، تحقیق پذیری ، ابطال پذیری ، برنامه پژوهشی