نقش کاربری های مختلف اراضی در تولید رسوبات تپه های ماسه ای منطقه جزینک – سیستان

شناخت منشا تپه های ماسه ای در کنترل فرسایش بادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به دلیل وجود مشکلات زیاد در کاربرد روش های سنتی، روش انگشت نگاری یا به عبارتی منشایابی به عنوان روشی جایگزین و مناسب مورد توجه محققین مختلف قرار گرفته است. در این تحقیق با بهره گیری از ترکیبی مناسب از عناصر ژیوشیمیایی و آلی که قادر به جداسازی کاربری های مختلف اراضی می باشند، سعی گردیده سهم کاربری های مختلف در تولید رسوب تپه های ماسه ای منطقه جزینک واقع در شهرستان زهک استان سیستان و بلوچستان تعیین شود. ابتدا تعداد 20 نمونه از منابع احتمالی رسوبات و تپه های ماسه ای برداشت گردید و سپس دانه بندی نمونه ها براساس استاندارد A.S.T.M انجام شد و بعد از انجام آزمایشات لازم و آنالیز داده های آزمایشگاهی، روش های آماری مانند آنالیز تجزیه واریانس، کروسکال والیس و تحلیل تشخیص به منظور بررسی توان ردیاب ها و تعیین ترکیب بهینه از ردیاب ها انجام گردید. نتایج حاصل از تحلیل تشخیص نشان داد که سه ردیاب N، P و Ca بهمراه ردیاب ماده آلی (OM) بعنوان ترکیب بهینه جهت جداسازی کاربری های اراضی مختلف در منطقه انتخاب شدند. براساس نتایج به دست آمده کاربری رسوبات ماسه ای (رسوب رودخانه سیستان) 3/68 درصد و کاربری کشاورزی با 2 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین سهم را در تولید رسوب تپه های ماسه ای در منطقه جزینک سیستان دارند. نتایج نشان می دهد که رسوبات ماسه ای (رسوبات خشک رود سیستان) با 34/21 و کاربری کشاورزی با 04/0 به ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت نسبی را در تولید رسوب منطقه دارند. خطای نسبی مدل ترکیبی برای برآورد سهم کاربری های مختلف در تولید رسوب به دست آمد که برابر 07/6 درصد می باشد و ضریب کارایی مدل 93/93 درصد محاسبه شد. به طور کلی، نتایج حاصل از خطای نسبی و کارایی مدل نشان دهنده این است که روش انگشت نگاری توانایی بالایی در تفکیک منابع تولید کننده رسوب دارند.

کلیدواژه ها:

منابع رسوب ، انگشت نگاری ، ردیاب ها ، جزینک ، تپه های ماسه ای