ارزش ها و فواید اکوسیستم های آبی انسان ساخت (مطالعه موردی: بررسی کیفیت آب تالاب نیشکر)

آب گیرهای مصنوعی و انسان ساخت نیز بر اساس تعریف کنوانسیون رامسر در طبقه بندی تالاب ها قرار می گیرند. این آب گیرهای مصنوعی همانند تالاب ها از ارزش ها و فایده هایی مانند ذخیره سازی آب، زیستگاه حیات وحش و تولید ماهی و علوفه برخوردار هستند و جهت بهره گیری پایدار از این ارزش ها نیاز به یک طرح جامع مدیریتی است. تالاب ناصری یا تالاب نیشکر در جاده قدیم اهواز به طرف خرمشهر و در حدود 12 کیلومتری خرمشهر واقع شده است. این تالاب طی چند سال اخی در اثر هدایت پساب دو مزرعه بزرگ کشت نیشکر میرزا کوچک خان و امیرکبیر به وسعت کنونی رسیده است، لذا به منظور اعمال هر اقدام مدیریتی می بایست اطلاعات کافی از کیفیت آب تالاب داشته باشیم. به همین منظور در طی دو دوره مطالعه در سال های 1390 و 1396 به بررسی کیفیت آب این تالاب پرداخته شد. اندازه گیری برخی از پارامترها از قبیل دما و pH با استفاده از دستگاه مولتی پارامتر و آنالیز سایر پارامترها در آزمایشگاه و طبق روش های استاندارد انجام شده است. غلظت فلزات سنگین به روش ولتامتری توسط دستگاه پلاروگراف و سموم پس از استخراج و تقلیظ توسط دستگاه GC اندازه گیری شده اند. جهت نمونه گیری از ماهیان تالاب با توجه به شرایط منطقه، با استفاده از تور پرتابی (Cast Net)صورت گرفته است. آب تالاب ناصری با محاسبه شاخص کیفیت آب (WQI) در گروه 4 است. میانگین نیترات و نیتریت اندازه گیری شده به ترتیب برابر با 10/95 و 0/31 اندازه گیری شده است. میانگین شوری و EC اندازه گیری شده به ترتیب برابر5/9ppt و 10/95ms و حداقل فسفات به ترتیب 0/13ppm و حداکثر آن 0/16ppm اندازه گیری شده است. مقادیر اندازه گیری شده کمتر از حدود استاندارد بوده اما مقادیر Zn و Pb کمی بیشتر از مقادیر بحرانی اندازه گیری شده است. میزان سموم کلره در حد ناچیز و قابل قبول برای آبزی پروری بوده است گونه های کپور معمولی (Cyprinus carpio)، حمری (Barbus Luteus)، بیاه (Liza abu)، و شانک (Acanthopagrus latus) که از گونه ماهی بیاه و شانگ بوده است. عمده مزایای تالاب ناصری تعدیل آب و هوا و اشتغال زایی است. این آبگیر به عنوان زیستگاه موجودات آبزی و کنار آبزی هم است و برخی پرندگان همچون پلیکان ها ، غازسانان، فلامینگوها و مرغابی سانان از این آب گیر به عنوان زیستگاه واسطه استفاده می کنند و پتانسیل لازم را برای تبدیل شدن به یک سایت اکوتوریسم دارد. تالاب ناصری با توجه به حضور گونه های با ارزش اقتصادی مانند بیاح و شانک می تواند به عنوان منبع غذایی و درآمدزایی خوبی هرچند به صورت فصلی، جهت روستاییان و صیادان محلی مورد بهره برداری قرار گیرد. همچنین با توجه به کیفیت آب فرضیه پرورش ماهی در قفس در این پساب ها نیز مطرح است که این موضوع را می توان با مطالعات بیشتر و انجام طرح آزمایشی مورد بررسی قرار داد تا ضمن بهره برداری مناسب از پتانسیل های موجود در منطقه و تولید پروتیین سفید به اشتغال زایی در جامعه نیز کمک نمود.

کلیدواژه ها:

تالاب ناصری ، اکوسیستم انسان ساخت ، پساب نیشکر