بررسی تغییرات گونه ای تالاب شادگان طی دو دهه اخیر ناشی از عوامل زیستی و غیرزیستی

تالاب شادگان در انتهای جنوب غربی ایران بین ´20 °48 تا ´20 °49 درجه طول شرقی و ´50 °30 تا ´00 °31 درجه شمالی واقع شده است. این تالاب در اراضی بسیار مسطح و کم شیب خوزستان و در دلتای رودخانه جراحی قرار دارد. در واقع این تالاب رابطی بین رودخانه جراحی در شمال و خلیج فارس در جنوب است و از سه قسمت آب شیرین (شمالی)، لب شور (میانی) و آب شور (جنوبی)، تشکیل شده است. پنج ایستگاه (شامل سلمانه، ماهشهر، رگبه، خروسی و عطیش) به عنوان ایستگاه های نمونه برداری انتخاب گشت. در این مطالعه، جهت برآورد توده زنده از روش تهی سازی استفاده شد. روش تهی سازی بر اساس درصد خالی شدن و کاهش ذخیره ماهی در یک محل محصور بنا شده است که معمولا در مناصق محدود و مجزا به کار می رود. با استفاده از قانون برداشت 20 درصد از توده زنده در آب های داخلی مناطق گرمسیری، با محاسبه فوق از حدود 10/08 هزار تن توده زنده ماهی تالاب شادگان حدود 2/01 هزار تن از مقادیر فوق قابل برداشت است، می توان میزان برداشت مجاز ماهی در تالاب شادگان را حدود 36 کیلوگرم به هکتار سالانه (3/6 گرم مترمربع سالانه)، برآورد نمود. درصد فراوانی گونه های ماهی در سال های گذشته نیز داراری تغییراتی بوده و گونه های کپور، شیربت، شلج، اسبله، کاراس و شانک نسبت به سال 1387 افزایش یافته و گونه های بنی، حمری و بیاح درصد فراوانی شان نسبت به سال 1387 کاهش یافته است. برخی گونه ها در مطالعه حاضر هم زمان با افزایش توده زنده، افزایش فراوانی نسبت به سال 1387 نیز داشتند (گونه های کپور، کاراس، اسبله و شلج). میزان تراکم و پراکنش گونه های ماهی در منابع آبی، به شرایط خود گونه و میزان سازش آن با گونه های دیگر و روابط حاکم بر زیستگاه گونه ها نظیر عوامل فیزیکی و شیمیایی (جنس بستر، سرعت آب، شیب منطقه، آبدهی، آلودگی، دمای آب) و عوامل زیستی (پوشش گیاهی، رقابت، منابع غذایی) بستگی دارد. فراوانی جمعیت های ماهی در رودخانه، دریاچه با منشاء رودخانه ای و مخازن به صورت گسترده از سالی به سال دیگر تغییر می کند و فراوانی نسبی گونه های مختلف در جمعیت ها نیز متفاوت است. این تغییرات تحت تاثیر نوسانات بارندگی و سیلابی شدن است. با افزایش سطح و مدت سیلابی شدن، تخم ریزی، رشد و بقاء ماهیان بهبود می یابد.

کلیدواژه ها:

روش تهی سازی ، توده زنده ، عوامل زیستی