تحلیل گفتمان انتقادی مکتوبات حلاج بر مبنای الگوی لاکلایو و موف

با توجه به تفاوت دو گفتمان شریعت محور و طریقت محور در روزگار حلاج، پژوهش حاضر در تلاش است تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، به تحلیل گفتمان انتقادی ناظر بر مکتوبات فارسی و عربی حلاج بر مبنای الگوی لاکلایو و موف بپردازد. هدف اصلی این پژوهش معرفی گفتمان حلاج به عنوان نماینده یک گفتمان برخاسته از قشر اجتماعی عرفاست. پژوهش بر پایه این پرسش شکل گرفته که چه گفتمان هایی در پس آثار حلاج نهفته است و نزاع این گفتمان ها بر سر تعریف چه دالهایی است بررسی ها نشان می دهد که در مقابل گفتمان شریعت محور آن دوره، گفتمان طریقت محور حلاج درصدد برمی آید تا با انتساب مدلولهایی تازه به دال شناور انسان و شیطان ، به ساخت شکنی از سلطه آنها و درنتیجه کل گفتمان مزبور بپردازد. حلاج برای نشان دادن اتحاد انسان با خداوند، با بیان عبارت معروف انا الحق به ساخت شکنی دال مرکزی گفتمان شریعت محور نیز پرداخت و در نظام معنایی خود این مدلول را جایگزین انا العبد گفتمان متشرعان کرد. او از طریق ساخت شکنی احکام شریعت اسلام و افشای اسرار الهی سعی کرد گفتمان شریعت محور را به حاشیه براند و گفتمان خود را در مقامی بالاتر بنشاند و برجسته کند.

کلیدواژه ها:

تحلیل گفتمان انتقادی ، مکتوبات حلاج ، لاکلایو و موف ، دال مرکزی ، دال شناور