مبانی دینی و نظری قواعد ناظر به کنترل قضایی مقامات و مامورین دولتی در قانون اساسی ایران

نظارت از موضوعات بسیار مهم در کلیه نظامهای سیاسی و مدیریتی است. یکی از مهمترین اقسام نظارت، نظارت قضایی بر اعمال مقامات و دستگاه های اداری است که بر مبنای حاکمیت قانون، تکلیف مقامات و نهادهای عمومی به پاسخگویی و نیز استقرار مردم سالاری در دهه های اخیر تکوین و توسعه یافته است. نظارت قضایی به عنوان یکی از شاخصههای حاکمیت قانون در جمهوری اسلامی ایران با تصویب قانون اساسی و پذیرش سنت خاصی از حاکمیت قانون با ترکیب آموزه های حقوق عرفی و مذهبی، مورد پذیرش قرار گرفته است. مبنای دیگر نظارت قضایی در ایران تا حدودی برگرفته از آموزه های مذهبی است. وظیفه همگانی امر به معروف و نهی از منکر، نصیحت و خیرخواهی در حق یکدیگر نوعی نظارت و مراقبت است که سلامت جامعه را تضمین میکند. در این میان نظارت بر صاحبان قدرت از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار است. جمله معروف کلکم راع و کلکم مسیول عن رعیته از رسول گرامی اسلام (ص) با مقوله نظارت و مراقبت پیوندی وثیق دارد و نشانهای از این پیشینه تاریخی است. در مقاله حاضر مسیله مبانی نظارت قضایی بر مقامات دولتی در قانون اساسی در دو بخش جداگانه مورد توجه قرار گرفته است که در قسمت اول به مبانی فقهی این نوع نظارت و در قسمت دوم به بررسی اصولی از قانون اساسی پرداخته میشود که مسیله نظارت قضایی به معنای عام را دربر میگیرند.

کلیدواژه ها:

مبانی فقهی ، نظارت قضایی ، قوه قضاییه ، دیوان عدالت اداری