بررسی ویژگی های نقش پردازی، رنگ آمیزی و بافتار قالی-خورجین های عرب جباره فارس

ایل عرب فارس که زیر مجموعه اتحادیه خمسه به شمار می رود، سنت فرش بافی بسیار کهنی دارد. طایفه های بافنده این ایل که همگی در زیر مجموعه عرب های جباره قرار می گیرند، فرهنگ فرش بافی فارس باستان را در صدر اسلام فراگرفته و در طول سده ها به شیوه خویش در آن تحول و دگرگونی ایجاد کرده اند. به اقتضای معیشت شبانی و کوچ روی، بافت برخی دست بافت های محفظه ای نیز به سنت بافندگی این مردمان راه یافته است. قالیخورجین رایج ترین و مهمترین بافته محفظهای ایل عرب است. این گونه دست بافت ها پرزدار و گره بافته و از جنس قالی هستند و در دولنگه یا تک لنگه و به صورت چهار گوش برای حمل بار بافته می شوند. هدف این مقاله مطالعه ویژگی های نقش پردازی، رنگ آمیزی و بافتار قالی -خورجین های ایل عرب فارس بوده است. روش تحقیق به شیوه توصیفی- تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات به صورت ترکیبی - کتابخانه ای و پژوهش میدانی - به سرانجام رسیده است. نتایج این پژوهش آشکار ساخت که اسلوب بافت غالب این دست بافت ها گره متقارن شماره 3، پودهای دوگانه و شیرازه چند رنگ است. از طرفی شیوه رنگ آمیزی تیر اندر تیره که سنت ایل عرب به حساب می آید در قالی - خورجین ها نیز بیش و کم به کار رفته است. شیوۂ نقش پردازی این بافته ها در دو گروه جای می گیرد. در گروه اول که آنها اساس نقشه بر نقش مایه های ریز و درشتی استوار شده که به شیوه منظم شبه منظم) یا نامنظم در کنار هم یک طرح را تشکیل داده و شامل دو نقش مرغ و درخت و تمام مرغی می شود. در مقابل در گروه دوم که آنها یک نقش کلی و اغلب منتظم بر فضای طراحی حاکم بوده و نقش مایه ها بر اساس آن چیده می شود و پذیرای نقش های شهری بافت فارس و دیگر مناطق شده است. بافندگان عرب طرح هایی مانند چهارماهی، گل سوری، بته ای، بازوبندی و محرمات را به شیوه خویش ایلیاتی کرده و در قالی -خورجین ها به کار بسته اند

کلیدواژه ها:

قالی خورجین ، عرب ، جباره ، اتحادیه خمسه ، فارس