بازتاب نقش چهارباغ در قالی های باغی در غرب ایران با تاکید بر نمونه هایی از استان کردستان

باغ و قالی از قدیمی ترین پدیده های ایرانیها در سیرتاریخ است. نشانه هایی وجود دارد مبنی بر اینکه باغ و فرش ارتباطی تنگاتنگ با هم داشتهاند. در ایران دستکم از دوره های هخامنشی و ساسانی در پیش از اسالم، و همچنین از دوره های ایلخانی، تیموری و به ویژه دوره صفوی آثار مهمی از چهارباغهای قدیمی به جا مانده است. به موازات باغسازی به سبک چهارباغ، حضور قالیهای طرح گلستان یا چهارباغی نیز در دوره هایی از تاریخ ایران پررنگ و چشمگیر است. هر چند که از قالی های چهارباغی اواخر دوره صفوی تعداد زیادی باقی نمانده، ولی نمونه های انگشت شمار موجود، گسترش این سبک قالی را که بازتابی از نقش چهارباغ است، نشان میدهد. نمونه هایی از قالیهای با طرح چهارباغی در غرب ایران و به ویژه در کردستان وجود دارند که تعدادی از آنها اکنون زینتبخش موزه ها و کلکسیونهای خصوصی در بیرون از مرزهای ایران هستند. با بررسی این نوع قالیها و چهارباغهای این منطقه در خواهیم یافت که این ارتباط دیرینه است. آثار موجود نشانگر تداوم طرح و نقش فرش چهارباغی و ساخت چهارباغ در منطقه غرب است که پایدارتر از سایر نقاط ایران بوده و تا اواخر دوره قاجار ادامه یافته است. شواهد مربوط به این ایده، قالیهایی باقی مانده با نام قالیهای شمال غرب ایران با طرح چهارباغی یا گلستان بوده که با چهارباغهایی در غرب ایران و به ویژه در شهرهای بیجار و سنندج در استان کردستان قابل مقایسه است. نمونه های این چهارباغها تا پنج ده ه گذشته بهصورت کامل وجود داشته است. بنابراین به نظر میرسد که بانیان و سفارش دهندگان چهارباغ و قالی های طرح گلستان از یک گروه اجتماعی بودهاند، و تصور میشود که آنها در زمره حاکمان محلی بوده باشند. در این نوشته به پیشینه چهارباغ، و قالی چهارباغی در استان کردستان، و ارتباط بین قالی چهارباغی و چهارباغ در استان کردستان پرداخته شده است.

کلیدواژه ها:

قالی باغی ، چهارباغ ، گلستان ، بهار خسرو ، کردستان