الگوی استفاده از پتانسیل سدهای زیرزمینی جهت مدیریت منابع آبی در ایران

تاریخچه استفاده از سدهای زیر زمینی در ایران و جهان به تمدن های قدیمی برمی گردد به عنوان مثال سدهای زیر زمینی در جزیره ساردینا در زمان رومیان ساخته شده است و در عصر صفویه درایران برای افزایش آب مادر چاه قنوات وزوران در میمه اصفهان، آب دیگر قنات ها را به آن منحرف می کردند. ولی هم اکنون سد های زیر زمینی با توجه به مزایایی که نسبت به سدهای سطحی دارد تقریباً در اکثر مناطق دنیا به کار برده می شوند. هدف از طراحی سدهای سطحی دارد تقریباً در اکثر مناطق دنیا به کار برده می شوند. هدف از طراحی سدهای زیر زمینی را به طور کلی می توان در چهار بخش: 1-تأمین آب مصرفی. 2-مدیریت منابع آب،مانند مسدود کردن چند چشمه یا قنات و هدایت آب آن ها به چشمه اصلی یا مادر چاه قنوات.3-جلوگیری از پیشروی آب شور به آب زیر زمینی مانند سواحل و دشت های نمک.4-زیست محیطی مانند پخش آلودگی یا تشعشعات هسته ای واثرات سوء آنها بر آبهای زیر زمینی.از جمله مزایایی که سد های زیر زمینی نسبت به سد سطحی دارند به این شرح است: هزینه ساخت بسیار پایین تر، نزدیکتر بودن سد به محل مصرف، عدم کاهش آب به علت تبخیر سطحی، بهداشتی تر بودن مصرف آب آن به علت گندزدایی از میکروب و ویروس هایی که اغلب در آب های پشت سد ها وجود دارند. توزیع آب سدهای سطحی به وسیله کانال کشی بسیار گران است. وجود شرایط زیرزمینی و توپوگرافی مناسب زیر سطحی برای مخزن ذخیره آب و نیز برای محل احداث سد زیر زمینی، مشابه آنچه برای سدهای روی زمین در نظر گرفته می شود، حائز اهمیت است که چنین شرایطی در محل مخروط افکنه های واقع در دامنه های کوهستانی دهانه خروجی دره ها و مسیل ها فراهم می باشد و نیز سنگ بستر در این گونه موارد بایستی دارای نفوذ پذیری خیلی کم و یا غیر قابل نفوذ جهت تجمع و ذخیره آب باشد.

کلیدواژه ها:

سد ، آب زیرزمینی ، نفوذپذیری خاک ، مدیریت