بررسی آرایه های هندسی در گچبری محراب های ادوار اسلامی (نمونه موردی: مسجد جامع نایین، مسجد جامع فریومد، امامزاده ربیعه خاتون)

محرابهای گچ بری، بهعنوان یکی از باشکوهترین جلوه های تزیین در معماری ادوار اسلامی، علاوه بر تنوع آشکار در فرمها و ابعاد ساخت، شامل مجموعه منحصربه فردی از آرایه های گوناگون است در این مقاله، علاوه بر معرفی انواع آرایه های هندسی بهکاررفته در محرابهای گچبری سه دوره تاریخی،سیر تحول، تنوع، تداوم یا تکرار هر یک از گره های مذکور و نحوه کاربرد آنها در بخشهای مختلف محرابها، از حیث وسعت فضای اختصاصیافته و مکان به کاربرده شده، مورد ارزیابی قرارگرفته است. روش تحقیق، توصیفی_قیاسی بوده و برای رسیدن به نتایج مطلوب از تحقیق کتابخانه ای اعم از کتاب، رساله، مقالات و پایگاه های اینترنتی استفادهشده است و درنهایت با بازدید از امکانات موجود میدانی مطالب به دست آمده را تحلیل و تکمیل نموده و به جمع بندی نهایی رسانده است. نتایج حاصله گویای این مطلب است که با پیشرفت تکنیکهای گچبری و ابزار مورداستفاده و همچنین تغییر بستر تاریخی_ اجتماعی نقوش هندسی به کاررفته در محرابها به تدریج پیچیده تر شده و همچنین شاهد ظهور رنگ در محرابها هستیم.تحلیل های انجام شده که از بررسی 3 محراب گچبری تاریخدار منسوب به دوره ایلخانی، آلبویه و خوارزمشاهیان به دست آمده، حاکی از آن است که کاربرد نقوش هندسی در این محرابها، حضوریپر4رنگ داشته و بیشترین درصد را، گره هایی بر پایه عدد شش و هشت (گره های شش و شمسه، هشت و طبل گردان و...) به خود اختصاص داده است. این گره هاغالبا0، در دیوارهای جانبی و روبروی طاقنما و حاشیه های محرابهای گچبری قرارگرفته است.

کلیدواژه ها:

گچبری ، نقوش هندسی ، محراب ، امامزاده ربیعه خاتون اشترجان ، مسجد جامع فریومد ، مسجد جامع نایین